با به آخر رسیدن ماموریت ناتو و امریکا در افغانستان، پرسش ها از چگونگی و کم و کیف و نیز دست آوردهای یازده سال حضور نظامی و پرهزینه جدی تر شده و نگرانی ها از تبعات این شکست برای افغانستان و منطقه نیز اوج می گیرد.
به نظر می رسد ناتو و امریکا به آنچه می خواستند از ماموریت افغانستان به دست آورند، دست نیافته اند. ایجاد دموکراسی، استقرار حکومتی مقتدر، فراگیر و مردمی، احیای دستگاه امنیتی فروپاشیده در اثر جنگ ها و بحران های سه دهه گذشته، مبارزه با تروریزم و برکندن ریشه افراط گرایی و خشونت و مبارزه مؤثر و شفاف با کشت و تولید و قاچاق مواد مخدر از درشت ترین عناوینی بودند که در ابتدای حمله و حضور غرب به رهبری امریکا و همراهی ناتو در افغانستان، از سوی سردمداران غربی، از تریبون های مختلف، به خورد رسانه ها و افکار عمومی افغانستان و جهان داده می شد.
اکنون اما به نظر می رسد غرب به این نتیجه رسیده است که وقت آن است که افغانستان را ترک کند؛ به رغم اینکه هنوز پرسش های بزرگی فراروی این ماموریت، بدون پاسخ مانده و هیچیک از پیشگامان این ماموریت مبهم و پرسش برانگیز نیز نه می خواهند و نه می توانند به آن پاسخ دهند.
اصلا قرار نیست که این ماموریت را با پرسش های دشوار و پیچیده ای مورد سؤال قرار دهیم. کافی است بر آنچه وعده داده شده بود و در ابتدا از اهداف بلامنازع و غیرقابل عدول این ماموریت تلقی می شد درنگ شود و لیست تعهداتی که غرب در قبال افغانستان داشت، مورد ارزیابی قرار گیرد، تا روشن شود که تا چه میزان این ماموریت موفقیت آمیز یا ناکام و ناکارآمد بوده است.
دموکراسی که در ابتدای این ماموریت، از سوی جورج بوش؛ رییس جمهور جنگ سالار امریکا، اولویت نخست نیروهای غربی در افغانستان عنوان می شد، اندک اندک و به ویژه پس از احیای دوباره گروه های شورشی و تروریستی و بالارفتن حجم تلفات وآسیب های نیروهای خارجی از این جهت و در نتیجه فرسایشی شدن ماموریت افغانستان برای کشورهای دارای نیروی نظامی در این کشور، از فهرست اولویت های غرب در افغانستان حذف شد و عملا جای خود را به مبارزه با تروریزم، تقویت نیروهای امنیتی و... داد.
همه کارشناسان، ناظران و آگاهان امورافغانستان متوجه این چرخش آشکار در رویکرد و استراتژی غرب در افغانستان هستند. دلیل روشن آن نیز انتخابات هایی است که در دوره های بعدی و در سال های اخیر در سطح کشوری برگزار شد و هیچگاه از آن میزان اهمیتی که در سال های نخست برای یک انتخابات سراسری، می توان سراغ گرفت، برخوردار نبودند؛ زیرا دموکراسی دیگر اولویت نبود و مسلم است که راه استقرار دموکراسی در یک جغرافیای استبدادزده از رهرو انتخابات و اهمیت دادن به آن به عنوان یک مساله ملی می گذرد.
به دنبال خدشه دار شدن انتخابات، دموکراسی مخدوش می شود و در پی تخدیش دموکراسی تمام زیرساخت‌های حاکمیت مردم، دستخوش آسیب می شوند و نتیجه همان چیزی می شود که امروزه مراجع مدعی نمایندگی از مردم از سطح نهادهای انتخابی فراتر رفته و به ائتلاف های منفعت اندیش و مصلحتی چند روزه تسری پیدا کرده است.
از جانب دیگر، اولویت جایگزین دموکراسی که عبارت از تقویت نیروهای امنیتی افغانستان هست نیز اکنون با چالش های جدی مواجه شده است. این نیروها با وجود آنکه در بسیاری از زمینه ها خیلی بهتر، کم خطرتر و مؤثرتر از خارجی ها عمل می کنند؛ اما اکنون با بحران مالی و منابع تامین نیازهای پولی مواجه اند. امریکا و ناتو اکنون در افغانستان با دو مشکل مواجه است؛ اول اینکه شهروندان امریکا بیش از این از ماموریت نظامی در افغانستان حمایت نمی کنند و از نظر سیاسی و نظامی امریکا در افغانستان به بن بست خورده است؛ مشکل دوم این است که به لحاظ بحران مالی و بدیهی های فراوان مالی امریکا، این کشور توانایی تمویل نیروهای امنیتی افغانستان را ندارند و برای حفظ ثبات نیم بند و عبور و یا حداقل حفظ وضعیت موجود نیاز به همکاری قدرت های منطقه ای دیگر دارد.
این موضوع به اندازه ای جدی است که اکنون ناتو دست به دامن کشورهایی مانند چین و روسیه شد تا بعد از 2014 در این امر، سهم بگیرند .چین و روسیه کشورهایی دارای منافع مشترک اند و به لحاظ سنتی در رقابت جدی با غرب قرار دارند و در ماموریت ده ساله غرب در افغانستان نیز حاشیه نشین بوده اند. دبیر کل ناتو و نیز مقامات امریکا بارها از هند و چین خواسته اند که در مسایل افغانستان فعال شوند که در واقع نوعی کمک طلبیدن از قدرت های منطقه ای برای رهیدن از باتلاق افغانستان است.
از سوی دیگر ماموریت ناکام یازده ساله امریکا در افغانستان پیامدهای منفی را برای منطقه نیز به بار خواهد آورد؛ جنگ ناکام امریکا تعصبات را زنده کرده، ذهنیت های نفرت از امریکا و غرب را در میان مردمان منطقه تسری داده، تجارت تریاک توسعه یافته و قاچاقچیان آن قدرت مندتر شده، گروه های رادیکال و افراطی در منطقه رشد نموده و منطقه را برای جنگ و خصومت با امریکا آماده کرده است. این ها همه مشکلاتی است که ماموریت ناکام آمریکا در افغانستان برای منطقه ببار آورده است.
نویسنده: سیما راستگو
دریافت صفحه با کد QR