جنگ؛ واژه ای که هنوز هم قادر است بخش بزرگی از نگرانی های زندگی در جغرافیای افغانستان را تشکیل دهد. اینکه چرا چنین است پرسشی است که به سختی می توان پاسخی برای آن یافت. غرب زمینگیر شده است یا تروریزم قدرتمند گردیده و یا هر دو عامل؟
مردم و ناظران مسایل سیاسی افغانستان هنوز به تعریف و تحلیل درستی از آنچه در این کشور در جریان است نرسیده اند و همین امر نیز پیش بینی آنچه در آینده روی خواهد داد را نیز دشوار ساخته است. ابهام در اکنون ابهام در چشم انداز فرارو را نیز به دنبال دارد.
آمارهای مربوط به جنگ 11 ساله در افغانستان تکان دهنده و سرسام آور است. براساس آنچه امریکایی ها به خورد مردم و رسانه های جهان می دهند این جنگ تاکنون حدود ۵۰۰ میلیارد دالر برای امریکا هزینه داشته است.
گذشته از این، ۳۱۷۳ سرباز خارجی نیز در جنگ 11 ساله این نیروها در افغانستان کشته شده اند. بیشتر از 2000 نفر از قربانیان این جنگ را سربازان امریکایی تشکیل می دهند.
از سوی دیگر، وزارت دفاع کشور می‌گوید که از آغاز عملیات به رهبری امریکا در این کشور، ۳۳۹۷ نفر از نیروهای امنیتی افغان کشته و 10 هزار و 50 نفر دیگر زخمی شده‌اند.
آمار دقیق تلفات نیروهای پولیس افغانستان از سال ۲۰۰۱ تا سال ۲۰۰۵ در دست نیست، اما وزارت داخله می گوید که از سال ۲۰۰۵ تا سال ۲۰۱۲ میلادی، ۷۹۱۱ پولیس افغان کشته و ۱۳۲۰۰ نفر دیگر زخمی شده‌اند.
این جنگ 11 ساله، تلفات سنگینی به غیرنظامیان افغان نیز وارد کرده است.
به دلیل عدم سیستم دقیق آمارگیری، تلفات غیرنظامیان در جریان چهار سال نخست حضور امریکا در افغانستان، ثبت نشده؛ اما براساس گزارش‌های سالانه سازمان ملل، از ۲۰۰۶ تا نیمه اول سال ۲۰۱۲، نزدیک به 14 هزار غیرنظامی در افغانستان کشته شده‌اند.
این در حالی است که طالبان تنها دو ماه پس از حمله امریکا به افغانستان تقریبا بدون هیچگونه مقاومتی سقوط کردند و رژیم آنها سرنگون گردید؛ رویدادی که می رفت تا حذف و محو کامل این گروه از صفحه کتاب تاریخ افغانستان را رقم زند و دیگر کسی حتی تصور هم نمی کرد که روزگاری نه چندان دور، طالبان و طالبانیزم بار دیگر بزرگترین نگرانی مردم برای زندگی در افغانستان باشد.
از جانب دیگر، رقمی بالغ بر 60 میلیارد دالر به افغانستان سرازیر شد؛ رقمی که حتی بر اساس محاسبات سرانگشتی هم می توانست کشور کوچکی مثل افغانستان را دستخوش تغییرات گسترده و پردامنه ای کند؛ اما تنها 20 درصد کمک ها از مجرای دولت افغانستان به مصرف رسید و مابقی همگی به ان جی اوهایی رسید که هیچگونه الزام و تعهدی برای پاسخگویی مسئولانه به دولت و مردم افغانستان احساس نکرده و نمی کنند؛ بنابراین، مسئول 80 درصد فساد و حیف و میل میلیاردها دالر سرازیر شده به افغانستان خود خارجی ها و ان. جی. اوئیزم مورد حمایت آنها بوده است؛ نه دولت افغانستان.
با این حساب اکنون و پس از 11 سال از رویداد تحول آفرین 11 سپتامبر، معیارها و شاخص ها با سال های نخست حمله امریکا به افغانستان و حتی سالیان پیش از آن تفاوتی نکرده است. هنوز هم تروریزم، مواد مخدر، فساد، خطر جنگ داخلی و... بزرگ ترین نگرانی های مردم و دولت افغانستان را تشکیل می دهد. کاری در جهت احیای زیربناها صورت نگرفته، حتی تغییرات روبنایی نیز ناملموس و غیرقابل توجه است.
اکنون نیروهای خارجی در پی یافتن راهی برای خروج از بن بست افغانستان اند؛ اما بدون آنکه به این پرسش مهم و حیاتی پاسخی در خور و قناعت بخش بدهند که به راستی ماموریت پرهزینه و پرتلفات غرب و ناتو در افغانستان که با رهبری امریکایی نیز همراه بود، چه چیزی را برای افغانستان به ارمغان آورد و چه رهاوردی برای غرب داشت؟
شماری از ناظران با بدبینی تمام، هدف غرب از حمله و حضور در افغانستان را نه سرکوب تروریزم، برچیدن مواد مخدر، استقرار دموکراسی و تامین عدالت و توسعه؛ بلکه راه اندازی جنگی دیگر به منظور تغذیه و استمرار حیات اقتصاد، سیاست، امنیت و در یک کلمه قدرت مبتنی بر جنگ و بحران ایالات متحده می دانند.
اما صرف نظر از تحلیل ها و برداشت های موجود از آنچه در 11 سال گذشته بر افغانستان رفت، اکنون جدی ترین سوال، آینده مبهم و چشم انداز تیره و تاریکی است که فراروی حیات سیاسی و اجتماعی افغانستان قرار دارد.