در حالی که ناتو به سرکردگی امریکا به تحرکات خزنده خود برای توسعه به شرق ادامه می دهد، تلاش روسیه برای رویارویی با آن از طریق توسعه ساختارهای همگرایی اوراسیایی با چالش های زیادی مواجه است. روسیه که در سال های گذشته به دلیل نابسامانی های ناشی از فروپاشی شوروی سابق و پیوستن بخش عمده اعضای پیمان ورشوی سابق نتوانسته است گام جدی برای مقابه با نفوذ ناتو به کشورهای مجاور خود بردارد، می خواهد تحت عنوان رویکردهای اوراسیایی این نقص را جبران کند.

در همین راستا "دمیتری مدودیف" رییس جمهوری روسیه به تازگی تاسیس نیروهای نظامی امنیت دسته جمعی موسوم به "سی اس تی او" را برای تصویب به دوما تسلیم کرد که در صورت نهایی شدن می تواند زمینه ساز همگرایی نظامی- سیاسی بیشتر در بین جمهوری های شوروی سابق تحت پوشش اتحادیه اوراسیا شود."پیمان امنیت جمعی" ابتدا در سال ۱۹۹۲ به امضا رسید و یک دهه بعد سران کشورهای روسیه، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان منشور "سازمان پیمان امنیت دسته جمعی" و توافق نامه مربوط به وضعیت حقوقی آن را امضا کردند. حال اعضای سازمان پیمان امنیت دسته جمعی برای امضای یک تفاهم نامه میان دبیرخانه پیمان و بخش حافظ صلح سازمان ملل متحد موسوم به "دی پی کی او" آماده می شوند که به عقیده کارشناسان در صورت تحقق، گام مهمی در مشروعیت بین المللی پیمان امنیت دسته جمعی به عنوان سازمان نوظهور دوره روسیه خواهد بود و مسکو با تکیه بر آن می تواند اقدامات بازدارنده برای جلوگیری از توسعه طلبی های ناتو به قلمروی تاریخی خود بردارد.

اقدام مسکو در تقویت ساختارهای اقتصادی و نظامی اوراسیایی با جذب جمهوری های شوروی سابق در آن این سوال را در نزد صاحب نظران جرقه زده است که آیا روسیه به دنبال مشابه سازی پیمان ورشوی سابق برای مقابله با خطرات ناشی از توسعه ناتو به شرق است.

"سرگئی مارکدونوف" تحلیلگر سیاسی ریانووستی با اشاره به برنامه امریکا و متحدان اش برای خروج از افغانستان این سوال را طرح می کند که آیا جهان شاهد شکل گیری قطب ژئوپلیتیکی جدیدی در تحت لوای اتحادیه اوراسیاست؟ آیا می توان توسعه این سازمان منطقه ای را نشانه زوال جهان تک قطبی تلقی کرد که همواره با شدیدترین انتقادها از سوی دیپلمات های روس مواجه بوده است؟

مارکدونوف در پاسخ به این سوال بر این باور است که هر چند سازمان پیمان امنیت دسته جمعی می تواند در سال های آتی به یک سازمان منسجم موثر در حوزه امنیت تبدیل شود، ولی گفتن اینکه این سازمان می تواند به جایگزینی واقعی برای ناتو "چه برسد به کل جهان غرب" تبدیل شود بسیار زودهنگام است.

تحلیلگر روس در توجیه اظهارات خود می گوید: نخست اینکه منابع اعضای سازمان پیمان امنیت دسته جمعی در مقایسه با اعضای ناتو بسیار محدود است. دوم آنکه همان طور که‘ الکساندر سووروف "فرمانده نظامی روسیه در قرن ۱۸ میلادی می گفت" پیروزی نه به تعداد، بلکه به توانمندی است.

از سوی دیگر ظرفیت های همگرایی کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت دسته جمعی نیز حایز اهمیت است و با در نظر گرفتن اینکه روسیه به عنوان بنیانگذار و رهبر این سازمان باید برای پیشبرد برنامه های آن بیشترین هزینه را بکند، می توان گفت که مسکو اهداف بلند پروازانه ای را از تاسیس این سازمان منطقه ای دنبال می کند.

به عبارت دیگر بر خلاف ناتو که موجودیت اش برای تمامی اعضای آن دارای اهمیت حیاتی است و همه در تامین مالی آن مشارکت دارند، بخش عمده منابع مالی سازمان پیمان امنیت دسته جمعی توسط مسکو تامین می شود و همین امر نیز گویای رویکردهای جاه طلبانه مسکو در قبال این سازمان نوبنیادست. 

نویسنده: جاوید ارجمند