از همان زمان که بحران سوریه آغاز شد، بسیاری نسبت به پیامدهای احتمالی و قطعی آن هشدار دادند. یکی از این هشدارها به مسئله برخی تجزیه های احتمالی در برخی کشورهای منطقه مرتبط می شد که در صورت سقوط بشار اسد امکان وقوع آن به شدت افزایش می یافت. در واقع این هشدار به مسئله کردهای خاورمیانه و مواضع آن ها در قبال بحران جاری باز می گشت. کردها قومیتی هستند که در چهار کشور ترکیه، عراق، سوریه و ایران حضور دارند. هم اکنون چیزی در حدود 15 میلیون کرد در کشور ترکیه زندگی می کنند که چیزی در حدود 20 درصد جمیعت آن کشور را تشکیل می دهند.
 
روابط دولت ترکیه و کردها در طول تاریخ چندان جالب نبوده است و هم اکنون نیز تعریفی ندارد. حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.ک.ک ) به رهبری عبدالله اوجالان که البته هم اکنون در زندان های سوریه بسر می برد سال هاست که با شیوه های مسلحانه با دولت ترکیه مبارزه می کند و یک تشکیلات جدایی طلب محسوب می شود. در جدیدترین درگیری هایی که میان ارتش ترکیه و چریک های پ. ک.ک صورت گرفته است بیست و شش سرباز ارتش ترکیه به دست کردهای مسلح کشته شدند و ارتش ترکیه همواره شمال عراق را که پناهگاه جدایی طلبان به شمار می رود بمباران می کند. 

جدای از وضعیت کردهای ترکیه، از سال 2003 میلادی که امریکایی ها و متحدانش عراق را به صحنه تهاجم خود مبدل نمودند و صدام حسین را از قدرت کنار زدند، کردهای عراق فضای مطلوبی را به دست آوردند که به تثبیت موقعیت آن ها در منطقه کردستان عراق و دولت جدید این کشور منجر شد. کردهای عراقی هم اکنون کردستان عراق را مستقل از بغداد اداره می کنند و نفت موجود در این منطقه را به نصف قیمت بازارهای جهانی به ترکیه صادر می کنند و عملا تصمیمات دولت مرکزی عراق در این نواحی اجراء نمی شود. 
قرار گرفتن یک کرد در مقام ریاست جمهوری عراق حاکی از نقش جدید و غیرقابل انکار کردها در صحنه سیاسی عراق بود و حتی کار به جایی رسید که بسیاری از کشورهای عربی نسبت به این مسئله هشدار دادند که انتصاب یک کرد به ریاست جمهوری عراق هویت عربی این کشور را کم رنگ می کند. به هر حال کردهای عراقی روز به روز به استقلال نزدیک و نزدیک تر می شوند و اگر مشکلی که اخیرا در منطقه کرکوک رخ داده بود حل شود، بارزانی مشکل دیگری برای اعلام استقلال ندارد. شرایط به گونه ای است که کردهای عراق هم اکنون روابط مستقلی جدای از دولت بغداد با دنیای خارج ایجاد کرده اند. 

در سوریه نیز چیزی در حدود یک و نیم میلیون کرد زندگی می کنند که عمدتا در نواحی شمال و شمال شرقی ساکن هستند. دولت سوریه درحال حاضر در نواحی کردنشین حضور محسوسی ندارد و این مناطق به جز چند حوزه نفتی در قامشلی توسط کردها اداره می شوند. البته اکثریت کردهای سوریه تاکنون در برابر دولت بشار اسد موضع خصمانه نگرفته اند و اقلیتی از کردها هستند که به صفوف مخالفان اسد پیوسته اند که تشکیلات آن ها به اتحاد ملی دموکراتیک یاد می شود. کردهای سوریه تمایل ویژه ای به کردهای جدایی طلب پ.ک.ک دارند و هم اکنون نیز شرایط به گونه ای است که احتمال فعال شدن برخی عناصر این سازمان در مناطق کرد نشین شمالی سوریه نیز افزایش یافته است.
بسیاری بر این باورند که در صورت فروپاشی نظام سیاسی سوریه ساختار سیاسی آینده این کشور فدرال خواهد بود و منطقه کردی هم به نوعی خودمختاری دست خواهد یافت که این خود مقدمه ای برای مستقل شدن و تشکیل دولت کردستان بزرگ خواهد بود. 

قرار گرفتن کردستان مستقل سوریه در کنار کردستان مستقل عراق و چند دهه مبارزات مسلحانه کردهای ترکیه ناسیونالیست های کرد را بیش از پیش به تشکیل دولت کردستان بزرگ در منطقه امیدوار کرده است که این مسئله هم اکنون به یکی از دغدغه های اصلی مقامات آنکارا مبدل شده است. 
دغدغه فعلی دولت ترکیه این است که مبادا شمال سوریه نیز به پایگاهی برای عملیات های پ ک ک مبدل شود و از هم اکنون اعلام کرده است که در صورت تحقق این امر واحدهای ارتش ترکیه به نواحی شمالی سوریه حمله خواهند برد. دولت ترکیه همچنین مذاکراتی را با مسعود بارزانی از رهبران مهم کردستان عراق آغاز کرده است و چندی پیش احمد داود اوغلو وزیر خارجه ترکیه بدون هماهنگی با دولت مرکزی عراق به کردستان این کشور مسافرت کرد که اعتراضات شدیدی به آن صورت گرفت ولی این سفر تاثیر چندانی بر روند جاری و ساری کنونی نخواهد گذاشت. همه چیز به بقای اسد بستگی دارد. اگر اسد سقوط کند ناسیونالیسم کردی یک بار دیگر فوران خواهد کرد و این یعنی نشانه های تغییر در نقشه خاورمیانه.

نویسنده: سید محمد رضا موسوی