برای کسانی که با تاریخ معاصر عربستان سعودی آشنایی دارند این نکته محرز شده است که خاندان و دربار آل سعود همواره از نوعی تضادها و رقابت های درونی رنج می برده است. عربستان سعودی کشوری است که پادشاه بنا به اجماع خاندان به قدرت می رسد و اگر لحظه ای اعتبار خاندان را از دست بدهد بلافاصله از سلطنت خلع خواهد شد. 

نخستین تنش های درون خاندانی آل سعود بلافاصله بعد از مرگ ملک عبدالعزیز خود را نمایان ساختند. بعد از مرگ ملک عبدالعزیز بنیانگذار عربستان سعودی فرزند او سعود بن عبدالعزیز به قدرت رسید و این در حالی بود که بسیاری از شاهزادگان از تکیه زدن او بر اریکه قدرت رضایت نداشتند. سلطنت ملک سعود چیزی در حدود ده سال طول کشید و در نهایت شاهزادگان مخالف به رهبری امیر فیصل بن عبدالعزیز او را از پادشاهی خلع کردند. دوران پادشاهی امیر فیصل نیز چندان طولانی نشد چرا که این پادشاه سعودی نیز به دست برادرزاده اش به قتل رسید و زمام امور به دیگر فرزند ملک عبدالعزیز یعنی ملک خالد سپرده شد. 

در آن سال ها عده ای از شاهزادگان دربار آل سعود به شیوه های حکومت داری و انتخاب پادشاه و برخی قوانین درون خاندانی معترض بودند که این شاهزادگان جریانی را تحت عنوان جنبش شاهزادگان آزاد عربستان سعودی به وجود آوردند. مهم ترین چهره این جنبش امیر طلال بن عبدالعزیز، هیجدهمین فرزند ملک عبدالعزیز بود. امیر طلال که زمانی عهده دار وزارت حمل و نقل عربستان سعودی بود مدتی را نیز در فرانسه به عنوان سفیر دربار آل سعود شناخته می شد. 

قرار گرفتن این شاهزاده قدرتمند سعودی در جنبشی که مهم ترین هدفش ایجاد یک نظام پادشاهی مشروطه در عربستان بود حاکی از اوج گیری برخی تنش های درون خاندانی در دربار آل سعود بود. اوج این تنش ها زمانی بود که دربار آل سعود تصمیم گرفت امیر طلال را از عربستان به شکلی تبعید کند و همین کار را نیز انجام داد و این شاهزاده هشتاد ساله مدت هاست که در یونان بسر می برد.
 
بعد از شروع موج انقلابات در دنیای عرب و مخصوصا در عربستان سعودی بود که امیر طلال بن عبدالعزیز بار دیگر در رسانه های منطقه ای و بین المللی مطرح شد. مصاحبه معروفی را که او با روزنامه القدس العربی انجام داد، توجهات بسیاری را به شکاف های درونی دربار اسرار آمیز آل سعود معطوف کرد و از ضرورت اصلاحات در عربستان سعودی پرده برداشت. 

جدای از مسئله فوق، قاطبه کارشناسان و پژوهشگران مسائل عربستان سعودی بر این باورند ریشه های اصلی تضادهای درون خاندانی آل سعود به عملکرد و تصمیم گیری های ملک عبدالعزیز باز می گردد. عربستان کشوری است که قبایل فراوانی در آن زندگی می کنند و ملک عبدالعزیز هنگامی که به قدرت رسید برای تثبیت قدرت خود با بسیاری از قبایل پیوند سببی برقرار کرد و با دختران روسای چندین قبیله مهم عربستان ازدواج کرد. یکی از ازدواج های ملک عبدالعزیز با زنی به نام شیخه حصه از قبیله سدیری صورت گرفت که این زن بعدها به یکی از بانفوذترین زنان دربار آل سعود مبدل شد. 

ملک عبدالعزیز از شیخه حصه صاحب هفت فرزند شد که بعدها هر کدام از آن ها به قدرتمندترین رجال دربار آل سعود تبدیل شدند. ملک فهد، امیر سلطان، امیرنایف، امیر سلمان، امیر عبدالرحمان و ... از جمله فرزندان شیخه حصه بودند که هر کدام از آن ها سمت و جایگاه مهمی را در نظام سیاسی و حکومتی عربستان سعودی عهده دار شدند و هم اکنون نیز بهترین موقعیت را نسبت به دیگر فرزندان و نوادگان عبدالعزیز در رسیدن به مقام سلطنت دارند. 

بسیاری از شاهزادگان سعودی نسبت به جاه طلبی ها و زیاده خواهی های گروه سدیری معترضند و یکی از کسانی که با سدیری ها وارد رقابت شد، ملک عبدالله پادشاه فعلی عربستان سعودی است. در واقع به سلطنت رسیدن ملک عبدالله به آسانی صورت نگرفت و بعد از کارشکنی های فراوان که از سوی برادران سدیری صورت گرفت، بسیاری گمان نمی کردند که او به سلطنت برسد ولی در نهایت ملک عبدالله با کسب حمایت بخش های دیگر خاندان توانست به این مقام نائل شود. 

سوای از سدیری ها گروه دیگری نیز هستند که الشمری نامیده می شوند، این گروه نیز جمله طیف های مدعی خاندان آل سعود به شمار می روند و برخی از شاهان آل سعود به این گروه منسوبند. این رقابت های درون خاندانی در درباری که متشکل از شش هزار شاهزاده است، تقریبا طبیعی به نظر می رسد ولی اینگونه احساس می شود این شکاف ها بالاخره دربار آل سعود را به سمت یک رویارویی جدی درون خاندانی سوق خواهد داد، رویارویی که در آینده نزدیک جنبه علنی تری به خود خواهد گرفت و به یک جنگ قدرت جدی میان شاهزادگان سعودی منجر خواهد شد. 

نویسنده: سید محمد رضا موسوی