همزمان با آغاز بحران در سوریه ایمن الظواهری و دیگر رهبران سازمان القاعده از نیروها و هواداران این سازمان خواستند که خود را به سوریه رسانده و علیه دولت بشار اسد وارد عمل شوند.

این تهدید ایمن الظواهری در هفته های آغازین بحران سوریه جدی گرفته نشد چرا که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، سازمان القاعده دیگر از قدرت و امکانات گذشته اش برخوردار نبوده و عملا قادر به عملی کردن این تهدیدات نبود ولی هم اکنون بعد از گذشت هفده ماه بحران تقریبا این مسئله ثابت شده است که القاعده نقشی مستقیم در تحولات سوریه بازی می کند.

هوشیار زیباری وزیر امور خارجه عراق چند روز قبل در طی یک نشست خبری رسما اعلام کرد که دولت عراق اخبار موثقی در اختیار دارد که نشان می دهد نیروهای القاعده در حال خروج از عراق به سمت سوریه هستند و هم اکنون بخش هایی از این نیروها خود را به سوریه رسانده اند.

اظهاراتی از این دست اولین بار نیست که در رسانه ها منتشر می شود، چند ماه قبل مقامات لبنانی هم اعلام کردند که گروهی از اعضای وابسته به القاعده با عبور از منطقه عرسال خود را به نواحی شرقی سوریه رسانده اند و علیه دولت بشار اسد وارد عمل شده اند.

چند ماه قبل هم رسانه های خبری اخباری را مبنی بر اعلام موجودیت سازمانی تحت عنوان جبهه یاری اهالی شام منتشر کردند که از نیروهای هوادار القاعده در سوریه تشکیل شده بود، این تشکیلات هم اکنون بخشی از عملیات های نظامی را علیه دولت مرکزی فرماندهی می کند و بسیاری از بمب گذاری های خونین در شهرهای مختلف سوریه نیز توسط این گروه صورت گرفته می شود.

اخیرا هم در شبکه های اطلاع رسانی خبری منتشر شد که بر اساس آن نیروهای وابسته به القاعده در هفته های اخیر برخی نواحی حومه حلب را متصرف شده و نوعی حکومت محدود سلفی را در آن ایجاد کرده اند که رهبری آن به عهده فردی به نام ابو صادق می باشد.

به هر حال همانگونه که گفته شد شواهد و قراین فراوانی در دست است که نشان می دهد سازمان القاعده در بحران سوریه فعال شده است و همین مسئله باعث شده بسیاری از کشورهای منطقه نسبت به پیامدهای این مسئله هشدار دهند ولی با وجود این به نظر می رسد مخالفان بشار اسد با نیروهای القاعده برای نابودی دولت سوریه به توافق رسیده اند.

القاعده از مدت ها قبل در کشورهای همجوار سوریه فعال بوده است به عنوان مثال اردن یکی از بزرگترین پایگاه های القاعده در دنیای امروز محسوب می شود و شهر زرقاء که دومین شهر بزرگ این کشور به شمار می رود، خواستگاه بسیاری از هواداران القاعده بوده است.

سوای از اردن، لبنان و عراق هم از جمله کشورهایی محسوب می شوند که القاعده در آن ها دارای نفوذ بالایی است ولی با وجود این کشور سوریه هیچگاه به پایگاهی برای رشد و گسترش القاعده مبدل نشد.

دلیل آن هم کاملا مشخص است بشار اسد هیچگاه مجال تنفس و اعلام وجود به این گروه ها نداد و سازمان اطلاعات و امنیت سوریه در برابر القاعده و دیگر گروه های بنیادگرا کاملا قاطعانه برخورد می کرد. از این رو بسیاری از تحلیل گران حضور القاعده را در سوریه نوعی تسویه حساب این سازمان و هوادارانش با نظام سیاسی سوریه می دانند.

ولی با وجود این دلایل دیگری را نیز می توان اقامه کرد که می تواند حضور القاعده را در سوریه تبیین کند. چندی پیش یکی از روحانیون وهابی نزدیک به القاعده فتوایی صادر کرد که طی آن کشتار شیعیان و علویان در سوریه فریضه شمرده شده و حتی تجاوز به زنان و نوامیس آنها نیز مجاز شمرده شده بود.

گرایشات تند سلفی و قرائت های خشک مذهبی نیز از دیگر عواملی است که القاعده را به خصومت سنگینی علیه دولت و ملت سوریه واداشته است. از این رو با شروع بحران در سوریه حضور القاعده در این کشور کاملا بدیهی تلقی می شود و به اعتقاد بسیاری از آگاهان امور دولت سوریه نیز به سادگی از این معضل رهایی نخواهد یافت.

نویسنده: سید محمد رضا موسوی