در ایام دشوار خلافت، لحظه ‏اى از وى جدا نشد و آنگاه که در سال‏37 هجرى قمرى جنگ صفین پیش آمد، با آن که حدود دوازده سال داشت، حماسه ‏اى جاوید آفرید

حضرت عباس علیه السلام در چهارم ماه شعبان سال بیست و ششم هجری در مدینه به دنیا آمد. او فرزند بزرگ ام البنین سلام الله علیها و پسر چهارم امیرالمومنین علی علیه السلام است. حضرت عباس علیه السلام ،‌ سه برادر دیگر نیز داشت و هر چهار برادر به امام خویش، حسین علیه السلام وفادار بودند و در روز عاشورا در راه آن امام جان خود را نثار کردند.


نام گذاری
وقتی حضرت عباس علیه السلام به دنیا آمد؛ حضرت علی علیه السلام در گوش او اذان و اقامه گفت، نام خدا و رسول را بر گوش او خواند و او را با توحید و رسالت و دین، پیوند داد و نام او را عباس نهاد.(1) در روز هفتم تولّدش طبق رسم و سنّت اسلامی گوسفندی را به عنوانِ عقیقه ذبح كردند و گوشت آن را به فقرا صدقه دادند.(2)



گریه پدر بر پسر
با تولّد حضرت عباس علیه السلام، خانهء علی علیه السلام آمیخته ‏ای از غم و شادی شد؛ شادی برای این مولود خجسته، و غم و اشك برای آینده‏ ای كه برای این فرزند و دستان او در كربلا خواهد بود. حضرت علی علیه السلام، گاهی قنداقهء عبّاس خردسال را در آغوش می گرفت و آستینِ دستهای كوچك او را بالا می‏زد و بر بازوان او بوسه می‏زد و اشك می‏ریخت. روزی مادرش امّ البنین كه شاهد این صحنه بود، سبب گریهء امام را پرسید. حضرت فرمود: این دست ها در راه كمك و نصرت برادرش حسین، قطع خواهد شد؛ گریه من برای آن روز است.(3)

برجسته ترین نمونه این اخوت بی نظیر را می توان در ایثار و مواسات و فداکاری آن بزرگوار مشاهده کرد، زیرا حضرت ابوالفضل علیه السلام درباره برادرش بزرگترین ایثار را انجام داد و جان را فدای او کرد و در سخت ترین بلاها و آزمایش های الهی با آن حضرت مواسات کرد

تربیت در خانه نور
حضرت عباس علیه السلام در خانهء علی علیه السلام و در دامان مادرِ با ایمان و وفادارش و در كنار حسن و حسین علیهماالسلام رشد كرد و از این دودمان پاك و عترتِ رسول، درسهای بزرگ انسانیت و صداقت و اخلاق را فرا گرفت. حضرت علی علیه السلام از همان اوایل خردسالی حضرت عباس علیه السلام ، توجه خاصی به تربیت او داشت و او را به تلاش ها و کارهای مهم و سخت مانند کشاورزی، تقویت روح و جسم، تیراندازی، شمشیرزنی و سایر فضایل اخلاقی ، تعلیم و عادت داده بود.(4)

تربیت خاصّ امام علی علیه السلام بی‏ شك، در شكل دادن به شخصیت فكری و روحی بارز و برجسته این نوجوان، سهم عمده‏ ای داشت و درك بالای او ریشه در همین تربیتهای والا داشت. فرزند پاکدل على علیه السلام در مدت 14 سال و چهل و هفت روز، که با پدر زیست، همیشه در حرب و محراب و غربت و وطن در کنار او حضور داشت.

در ایام دشوار خلافت، لحظه ‏اى از وى جدا نشد و آنگاه که در سال‏37 هجرى قمرى جنگ صفین پیش آمد، با آن که حدود دوازده سال داشت، حماسه ‏اى جاوید آفرید.




ماه بنی هاشم
در میان عرب رسم بود که اگر کودکی زیبایی فوق العاده داشت و دارای قامتی بلند و چهره ای زیبا بود، او را «قمر» (ماه) می خواندند؛ مثلاً عبدمناف، جدّ سوم پیامبر، را که چهره ای زیبا و نورانی داشت «قمر بطحاء (ماه سرزمین مکه)» و عبداللّه ، پدر بزرگوار حضرت رسول را که سیمایی نورانی و چشم گیر داشت «قمر حرم (ماه حرم)» می خواندند. حضرت عباس علیه السلام نیز که از زیبایی ویژه ای برخوردار بود و قامتی رشید همچون سرو داشت، مشمول این سنت شد و او را به عنوان «قمربنی هاشم (ماه دودمان هاشم)» خواندند.(5)



ترس مادر بر فرزند
با آن که همه بنی هاشم زیبا و خوش سیما بودند، عباس علیه السلام در بین آنها چون ماهی درخشان بود. امّ البنین علیهاالسلام از چشم حسودان بر او نگران بود و می ترسید مبادا به او آسیبی برسانند و رنجورش کنند. لذا ابیات زیر را درباره اش سرود:

«فرزندم را در پناه خداوند یکتا و بی همتا قرار می دهم؛ از گزند چشم حسودان از ایستاده و نشسته، مسلمان و غیرمسلمان، حاضر و مسافر، پدر و فرزند».



عبد صالح
حضرت ابوالفضل علیه السلام نه فقط برادر جسمانی حضرت حسین علیه السلام بود بلکه برادر ایمانی و روحانی آن حضرت نیز بوده است. مقام امامت بالاتر، و ابوالفضل علیه السلام تابع امام بوده است. او عبدی صالح بود.(6)

یقین (درجه بالای ایمان) ویژگی است که کمتر درغیر معصوم ایجاد می شود، اما حضرت عباس علیه السلام در سراسر زندگی خود با همان ویژگی، مستظهر به عنایات الهی بود و از این رهگذر ویژگی های دیگر خود را متبلور می ساخت.(7)

حضرت عباس علیه السلام در دوران زندگانى امام مجتبى علیه السلام پیوسته در كنار آن حضرت به مددكارى مردم و برآوردن نیازهایشان مى‏پرداخت. این رویه در زمان امامت امام حسین علیه السلام و پیش از جریان عاشورا نیز ادامه داشت تا آن جا كه هر گاه نیازمندى براى كمك خواستن نزد این دو امام همام مى‏آمد، حضرت عباس علیه السلام مأمور اجراى دستور امام خویش مى‏شد

ادب و وفای سقّا
روایت شده است که حضرت عباس علیه السلام بدون اجازه در کنار امام حسین علیه السلام نمی نشست و پس از کسب اجازه مانند عبدی خاضع دو زانو در برابر مولایش می نشست.

حضرت عباس علیه السلام هیچگاه به خود اجازه نداد امام حسین علیه السلام را برادر خطاب نماید مگر در لحظه شهادت که فرمود ای برادر مرا دریاب. برجسته ترین نمونه این اخوت بی نظیر را می توان در ایثار و مواسات و فداکاری آن بزرگوار مشاهده کرد، زیرا حضرت ابوالفضل علیه السلام درباره برادرش بزرگترین ایثار را انجام داد و جان را فدای او کرد و در سخت ترین بلاها و آزمایش های الهی با آن حضرت مواسات کرد.



باب الحوائج
حضرت عباس علیه السلام در دوران زندگانى امام مجتبى علیه السلام پیوسته در كنار آن حضرت به مددكارى مردم و برآوردن نیازهایشان مى‏پرداخت. این رویه در زمان امامت امام حسین علیه السلام و پیش از جریان عاشورا نیز ادامه داشت تا آن جا كه هر گاه نیازمندى براى كمك خواستن نزد این دو امام همام مى‏آمد، حضرت عباس علیه السلام مأمور اجراى دستور امام خویش مى‏شد.

حضرت عباس علیه السلام جایگاه بلندى نزد برادرش امام حسین علیه السلام داشت. امام با پیشامد هر مشكلى آن را با برادرش در میان گذاشته و از او مى‏خواست كه آن مشكل را برطرف نماید.(8) این مسأله سبب شد تا ایشان را باب الحوائج؛ «برآورنده نیازها» بخوانند.(9) البته به نظر مى‏رسد این لقب بعدها در نتیجه توسل‏ها و كرامت‏هاى آن حضرت به ایشان داده شده است.

یا باب الحوائج! امروز که آفتاب میلاد تو، آفتابگردان جان ها را به سمت تو مایل کرده است، ما را دریاب!




پی نوشت:

1- خصائص العباسیه، ص118.

2- حیاة الامام الحسین بن علی، باقر شریف القرشی، دارالكتب العلمیه، قم، 1397 ه ق.

3- زندگانی قمر بنی هاشم، عماد زاده، انتشارات خرد، 1322 ه ش.

4- پرچمدار نینوا، شیخ محمد اشتهاردی، ص 20.

5-مناقب آل ابى طالب، ابن شهر آشوب السروى المازندرانى، ابو جعفر محمد بن على، قم، مطبعة العلمیة، بى‏تا، ج 4، ص 108 ؛ بحار الأنوار، محمدباقر مجلسى، بیروت، مۆسسة الرسالة، 1403 ه . ق، ج 45، ص 40.

6- چهره درخشان قمر بنی هاشم، علی ربانی، ج 1، ص 158.

7- محمد ناصرعلایی، آینه حیدرنما، روزنامه کیهان، 10/8/1376.

8- بطل العلقمى، ج 3، ص 35

9- مقاتل الطالبیین، ص 55؛ بحار الأنوار، ج 45، ص 40؛ مناقب آل ابى طالب، ج 4، ص 108.






منابع : سایت شهید آوینی

سایت حوزه