بعضي كلمات هستند كه اگر فاصله ميانشان رعايت نشود، به كلمه‌اي ديگر تبديل مي‌شوند، مثل همان «كو كنار» كه در يادداشت قبل ديديم كه به سبب عدم رعايت فاصله به «كوكنار» تبديل شده بود.

شناخت و رعایت فاصله ميان كلمات‌

در يادداشت پيش‌، روشن كرديم كه رعايت فاصله ميان كلمات‌، در تايپ كامپيوتري اهميت دارد. همين قضيه يكي از مشكلات عمدة نويسندگان ماست‌. ما در نگارش سنتي ما اين مشكل را با اين شدت نداشتيم‌. اشتباه اصلي از آنجا روي مي‌دهد كه بسياري از كساني كه با كامپيوتر تايپ مي‌كنند، از وظيفة كليد «فاصله‌» يا همان «سپيس‌» كه كليد بزرگ پايين صفحه‌كليد است آگاهي درستي ندارند. به راستي اين كليد براي چيست‌؟
فاصله در تايپ كامپيوتري براي جداكردن دو كلمه از همديگر است‌. ما به اين وسيله استقلال كلمات را نشان مي‌دهيم و از بدخواني متن پيشگيري مي‌كنيم‌. ولي اين كليد فاصله‌، در كنار ايجاد فضاي سفيد ميان كلمات‌، يك كار فرعي ديگر هم مي‌كند و آن‌، پيشگيري از چسپيدن حروف چسپان به همديگر است‌. يعني مثلاً اگر ميان دو كلمة «خداي بزرگ‌» اين فاصله نباشد، «خدايبزرگ‌» نوشته مي‌شود و اين نادرست است‌.
بسياري از كساني كه با كامپيوتر مي‌نويسند، همين وظيفة فرعي كليد فاصله را مي‌دانند و به همين لحاظ، وقتي حروف چسپان در كار باشد فاصله را مي‌گذارند؛ ولي وقتي نباشد، نمي‌گذارند. يعني مثلاً براي «خداي بزرگ‌» فاصله را تايپ مي‌كنند و براي «كار بزرگ‌» اين ضرورت را حس نمي‌كنند و مي‌نويسند «كاربزرگ‌» در حالي كه اين «كار» و «بزرگ‌» دو كلمة مستقل هستند و بايد حتماً ميانشان فاصله باشد.
پس بايد به خاطر داشت كه ميان هر دو كلمه‌، چه حروفشان چسپان باشد و چه چسپان نباشد، رعايت فاصله ضروري است‌. حتي اگر يكي از دو كلمه‌، يك حرف اضافه يا ربط ساده مثل «از»، «در»، «و»، «تا»، «با» و امثال اينها باشد هم بايد فاصله را حفظ كرد. بنا بر اين‌
بنويسيم ‌ننويسيم‌
ساز و آواز سازوآواز
در جوار شما درجوارشما
از در بخشندگي‌ ازدربخشندگي‌
اما اگر اين اصل را رعايت نكنيم‌، چه مي‌شود؟ آنگاه كلمات گاه به شكلي ناخوشايند در هم ادغام مي‌شوند و خواندن متن را دشوار مي‌كنند.
پس بايد به گونه‌اي نوشت كه خواننده پيش از آن كه معني كلمات را دريابد و آنها را از هم تفكيك كند، به طور بصري اين تفكيك را انجام داده باشد. يعني نبايد كلمه به صورت «وازادراك‌» به مغز منتقل شود و آنگاه خواننده با زحمت دريابد كه «و از ادراك‌» منظور بوده است‌. ايجاد اين فاصله به واقع كمكي است براي مغز ما كه متن را بهتر درك كند و كلمات به جاي اين كه چسپيده به هم‌، به مغز بروند و در آنجا تفكيك شوند، پيشاپيش تفكيك‌شده باشند.
از اين گذشته‌، بعضي كلمات هستند كه اگر فاصله ميانشان رعايت نشود، به كلمه‌اي ديگر تبديل مي‌شوند، مثل همان «كو كنار» كه در يادداشت قبل ديديم كه به سبب عدم رعايت فاصله به «كوكنار» تبديل شده بود. اين هم چند مثال ديگر از اين قبيل‌
ز رشك (از رشك‌) زرشك (خوردني‌)
و زير (و + زير) وزير (مقام دولتي‌)
و صف (و + صف‌) وصف (توصيف‌)
از هر (از + هر) ازهر (گل زرد)
سر كاري (بر سر كاري‌) سركاري (دولتي‌)
سر زمين (بالاي زمين‌) سرزمين (كشور)
مر زبان (مر + زبان‌) مرزبان (نگهدارندة مرز)
وقتي اين فاصله‌ها رعايت شود، ديگر كسي اين مصراع مثنوي معنوي را نادرست نخواهد خواند.
مر زبان را مشتري جز گوش نيست‌
پس اين قاعدة كلّي را در نظر داشته باشيم كه «در متن تايپي‌، بايد همه كلمات مستقل‌، با فاصله (سپيس‌) از هم جدا شوند، چه كوچك باشند و چه بزرگ و چه حروف آنها چسپان باشند و چه غيرچسپان‌. هم‌چنين بايد حروف اضافه و ربط مثل «و»، «در»، «از»، «با»، «تا» و امثال اينها را هم كلماتي مستقل حساب كرد و قبل و بعدشان فاصله گذاشت‌.»
شما تا هفتة ديگر در هر چيزي كه تايپ مي‌كنيد، اين قاعده را به كار بنديد، تا بدان عادت كنيد و آنگاه به سراغ قواعد ديگر برويم‌.

نویسنده: محمدکاظم کاظمی