اگر چه آیساف طبق قطعنامه های سازمان ملل متحد تشكیل شده است، اما این نیروها، نیروی سازمان ملل نیست، بلكه ائتلافی از نیروهای ۳۶ كشور علاقه مند است كه با مجوز شورای امنیت سازمان ملل و حمایت سازمان پیمان آتلانتیك شمالی به افغانستان نیرو و تجهیزات نظامی ارسال كرده اند.

نیروهای آیساف سازمان ملل متحد
آیساف (Isaf) از جمله واژه های جدیدی است كه از چند سال قبل وارد ادبیات سیاست بین الملل شده است. این واژه كه از درون بحران افغانستان ظهور كرده، مخفف کلمات International Security Assistance Force می باشد كه در زبان فارسی به "نیروی بین المللی كمك به امنیت افغانستان" ترجمه شده است.

مبنای حضور نیروهای آیساف در افغانستان موافقت نامه بن می باشد. موافقتنامه بن دارای دو ضمیمه بود که یکی به موضوع تأمین امنیت افغانستان در دوران موقت و انتقالی و دیگری به موضوع نقش سازمان ملل متحد در دوره موقت اختصاص داشت. ضمیمه اول موافقتنامه بن برآن بود که تا زمان تشکیل نیروهای نظامی اردوی ملی و امنیتی افغانستان، نیروهایی از طرف سازمان ملل متحد مسئولیت حفظ امنیت دولت موقت و انتقالی را بر عهده داشته باشد. نیروهایی که بدین شکل تشکیل شد عنوان نیروهای بین المللی کمک به امنیت افغانستان "آیساف" را به خود گرفت . ایجاد ساختارهای امنیتی، شناسایی نیازهای بازسازی، آموزش و تشكیل نیروهای امنیتی افغانستان عمده مسئولیت های آیساف را تشکیل می داد. این مسئولیت ها، براساس موافقتنامه فنی نظامی (Mta Military Technical Agreement) بین جنرال جان مك كول اولین فرمانده آیساف و دولت انتقالی در ۴ ژانویه ۲۰۰۲به امضارسیده بود.

اگر چه آیساف طبق قطعنامه های سازمان ملل متحد تشكیل شده است، اما این نیروها، نیروی سازمان ملل نیست، بلكه ائتلافی از نیروهای ۳۶ كشور علاقه مند است كه با مجوز شورای امنیت سازمان ملل و حمایت سازمان پیمان آتلانتیك شمالی به افغانستان نیرو و تجهیزات نظامی ارسال كرده اند.

در حال حاضر ۳۶ كشور كمك كننده نیرو به آیساف در افغانستان نیروی نظامی دارند که عبارتند از: آلمان، كانادا، فرانسه، ایتالیا، ناروی، بلجیم، آذربایجان، آلبانی، بلغارستان، اتریش، تركیه، مقدونیه، اسلواكی، اسلوانی، كرواسی، جمهوری چك، دنمارك، فنلند، یونان، مجارستان، ایرلند، لتونی، لیتوانی، لوگزامبورگ، مقدونیه، هالند، زلاند نو، پولند، رومانی، اسپانیا، سوئد، سوئیس، آمریكا وپرتقال. از جمله کشور های اسلامی، آلبانيه، ترکیه و آذربایجان در افغانستان نیرو دارند. ترکيه یگانه عضو پيمان ناتو درميان کشور های اسلامی است، درحاليکه آلبانيه و آذربایجان عضو این پيمان نيستند.
کشورهای دیگر که اعضای ناتو نيستند نيزدر چوکات نيروهای آیساف در افغانستان حضور نظامی دارند. این کشورها عبارت اند از: استراليا، اطریش، آلبانيه، آذربایجان، سویدن، آیرلند، سویس، کروشيه، فنلند، مقدونيه وزیلند نو.

مسئولیت این نیروها برای دوره 6 ماهه بود و پس از اتمام هر دوره، مجدداً مأموریت آنها توسط شورای امنیت سازمان ملل تمدید می شد. بر این اساس در شش ماهه اول و بر اساس قطعنامه 1386 انگلیس رهبری این نیروها را به عهده گرفت. در شش ماهه دوم و بر اساس قطعنامه 1413 ترکیه فرماندهی این نیروها را به عهده گرفت. در شش ماهه سوم وبر اساس قطعنامه 1414 آلمان و هالند به صورت مشترک فرماندهی این نیروها راعهده دار شدند.

در خلال فعالیت آیساف در افغانستان 3 مشکل عمده در عملکرد آیساف بروز کرد: اول؛ اینکه فرماندهی آیساف به صورت شش ماهه بود وتغییر در فرماندهی نیروها مشکلات استراتژیکی و تاکتیکی را در عملکرد آیساف بوجود می آورد. دوم؛ کشورهای عضو تمایل چندانی به رهبری آیساف نشان نمی دادند و بعضی از کشورهای عضو که تمایل فرماندهی را داشتند کوچک بودند و ظاهراً قدرت های بزرگ تمایلی به نقش آفرینی این کشورها نداشتند. سوم؛ اینکه آیساف قصد آن را داشت که امنیت در افغانستان بر قرار شود که این امر، نیازمند افزایش نیرو و تجهیزات و حضور در قلمروهای بیشتر بود.

مسائل فوق باعث شد که آلمان با طرح قطعنامه هایی در شورای امنیت خواستار انتقال وظایف آن به ناتو شود. با تصویب این طرح در شورای امنیت از 20 اسد 1382 (11 اوت 2003) مراسم انتقال مسئولیت آیساف به ناتو در کابل با حضور رئیس دولت انتقالی افغانستان و پیتراشتروک وزیر دفاع آلمان صورت گرفت واین آغاز ورود ناتو به افغانستان بود.

مأموریت نیروهای ناتو - آیساف در افغانستان تا اکتبر 2003 تنها به کابل و نواحی اطراف آن محدود می شد. اما پس از مذاکرات انجام شده بین رئیس جمهور موقت افغانستان و دبیر کل سابق ناتو لررابرسون و طبق قطعنامه 1510 شورای امنیت دامنه فعالیت آیساف از کابل فراتر رفت و تعداد آن بصورت پیهم افزایش یافت، وظایف شان نیز به تدریج از حالت "وظایف امنیتی" خارج شده و به "وظایف مستقیم جنگی" مبدل گردید. اکنون دیگر مدت ها است که فرماندهی این نیروها رسما به "ناتو" تعلق گرفته است. با وجود اینکه موجودیت "نیروهای بین المللی کمک به امنیت" بصورت اسمی هنوز باقی است، اینک اما، دیگر چیزی به نام "آیساف" وجود ندارد. اکنون بخش عمده ی نیروهای مربوط به "ناتو" در مناطق جنگی جنوب کشور مستقر گردیده اند و عملا در عملیات های جنگی دخالت دارند. ناتو با بر عهده گر فتن ریاست آیساف به تدريج بر تعداد نيروهاي خودش افزایش داد. ناتو در سپتامبر 2006 با دولت افغانستان سند همكاري هاي استراتژيك امضا کرده است.
در اين سند براي حضور نيروهاي ناتو درافغانستان، محدوده زماني در نظر گرفته نشده است. به همین دلیل حضور نيروهاي ناتودر اين كشور مي تواند طولاني مدت باشد .استراتژی بلند مدت ناتو نشان می دهد که ناتو برنامه وسیعی درمنطقه دارد كه افغانستان مهمترين بخش آن به حساب می آید.

نویسنده: احسان صبا