مردم افغانستان از یکسو شاهد هتک حرمت های مکرر نیروهای خارجی نسبت به ارزش های دینی و ملی خود بوده و از سوی دیگر دولت افغانستان را در برابر این حوادث همواره به عنوان یک نظاره گر، دیده است.

فاجعه آتش زدن قرآن کریم توسط نیروهای آمریکایی و فجایع شهادت گروهی از هموطنان ما که در پی به خشونت کشیده شدن تظاهرات های مردمی در شهرهای مختلف تاکنون روی داده است، آگاهان به مسائل افغانستان را به تأمل در نوع تنظیم رابطه افغانستان با کشورهای ظاهرا موتلف خارجی از جمله ایالات متحده آمریکا واداشته است.

سطح پایین سواد و عدم آگاهی از حقوق مدنی تظاهرات مسالمت آمیز از سوی غالب تظاهر کنندگان، نبود خودداری لازم در نیروهای خارجی و پولیس ملی در برابر برخی رفتارهای خشن تظاهر کنندگان و وجود برخی از حلقات آشوبگر و سوء استفاده جو از اوضاع جاری و برخی جریان هایی که از این فرصت بدنبال تسویه حساب های سیاسی هستند، می رود تا این حادثه غمبار را به فاجعه فراگیر و دهشتناکی تبدیل کند که سرانجامی جز به مخاطره افکندن امنیت کشور نمی توان برایش تصور کرد.
هرچند بلندپایه ترین مقامات آمریکایی از جمله رئیس جمهور آن کشور از دولت و ملت افغانستان به خاطر این رویداد عذر خواسته و وقوع آن را غیر عمدی خوانده اند و از سوی دیگر دولت افغانستان نیز ضمن آنکه غیر عمدی بودن این جریان را تلقین می کند، از مردم می خواهد که به خشونت روی نیاورند. اما گویا افکار عمومی جامعه افغانستان که این حرکت را به عنوان عبور از آخرین خط قرمز تلقی کرده است، این پیام ها را قانع کننده ندانسته و خواستار به محاکمه کشانیدن عاملان این جنایت در داخل خاک افغانستان می باشد.

مردم افغانستان از یکسو شاهد هتک حرمت های مکرر نیروهای خارجی نسبت به ارزش های دینی و ملی خود بوده و از سوی دیگر دولت افغانستان را در برابر این حوادث همواره به عنوان یک نظاره گر، دیده است. اینکه تظاهرات های مردمی به خشونت کشیده می شود از یکسو نتیجه تکرار چنین بی شرمی ها از سوی نیروهای خارجی است و از جانب دیگر نتیجه سهل انگاری، اهمال کاری و سکوت دولت افغانستان در برابر آن است.

مردم افغانستان شاید بپذیرند که این حادثه عمدی نبوده، شاید! اما دیگر عذرخواهی، آنان را قانع نمی کند و خواستار به محاکمه کشانیدن عاملان این حادثه اند. البته این خواسته ای به جا و مطابق با عرف و حقوق بین المللی بوده و از حقوق اولیه شهروندان افغان به حساب می آید.

اما پرسش این است که آیا دولت افغانستان در وضعیتی قرار دارد که بتواند این خواسته برحق شهروندان خود را تأمین کند و اگر چنین توانایی را نداشته باشد، فرجام این ماجرا به کجا می انجامد؟ ناگفته پیدا است که دولت افغانستان هرگز خود را در شرایطی نمی بیند که بتواند عاملان آمریکایی این جنایت را در افغانستان و در چارچوب قوانین قضایی افغانستان محاکمه کند. بنابراین نتیجه طبیعی این ناتوانی، گسترش موج بیشتر خشونت در شهرها و ولایات کشور و گرفتن قربانیان بیشتری از شهروندان افغان و وارد آمدن ضربات مهلک بر پیکر امنیت شکننده کشور خواهد بود. مردم اعتماد اندک خود را به دولت از دست خواهند داد و آرام آرام گوش به پیام گروه های معارضی خواهند سپرد که این دولت را وابسته، ناکارا و بدون اراده و اختیار می خوانند. نتیجه این حادثه به صورت طبیعی ایجاد شکاف میان مردم و حکومت و استحکام صفوف معارضان مسلح و طالبان خواهد بود.

این حادثه غمناک که هنوز زوایای تأثیرات آن ناپیدا و گنگ است، درسی است برای دولت افغانستان که از اعتماد صدفیصد به بیگانگان چشم برگیرد و به جای آن به توان ملت و ارزش های دینی و ملی خود چشم بدوزد. تظاهرات های چند روز گذشته که غالبا به خشونت نیز کشیده شده اند این اشارت را می دهند که مردم افغانستان نمی توانند در برابر چنین فجایعی صبر پیشه کرده و دم بر نیاورند. پس آیا بستن پیمان استراتژیک با کشوری که نظامیان آن دهها تجریه این چنینی را در کارنامه خود ثبت کرده و در آینده نیز تکرار خواهند کرد، می تواند آرزوی رئیس جمهور را مبنی بر انعقاد پیمان میان دو کشور مستقل و دارای حاکمیت، برآورده کند؟

کاپیتولاسیون یکی از مواردی است که دولت آمریکا آن را از دولت افغانستان مطالبه می کند، بدین معنا که براساس این پیمان، دولت افغانستان و نهادهای مربوط به آن نمی توانند هیچ فرد ملکی و نظامی آمریکایی را برای رفتارهای خلاف قانون شان در کشور و مطابق قوانین جزای افغانستان محاکمه کنند. تنها اقدام دولت افغانستان در چنین مواردی به اظهار تألم و ناراحتی خلاصه شده و باید پیگیری ماجرا را به طرف دیگر پیمان یعنی آمریکا بسپارد.

پرسش این است که دولتمردان ما مکررا اظهار کرده اند که نمایندگان ملت در لویه جرگه عنعنوی اصل پیمان را پذیرفته و برای انعقاد آن شروطی گذاشته اند آیا این شروط شامل لغو کاپیتولاسیون تحمیل شده از سوی آمریکا بر دولت و ملت افغانستان هم هست یا خیر و اگر نیست اکنون که مردم افغانستان خواستار محاکمه عاملان این حادثه در داخل کشور و در محاکم افغان هستند، این خواسته نمی تواند بدین معنا باشد که آن نماینده گان گزینشی و آن لویه جرگه فرمایشی نمی توانند آرای مردم افغانستان را نمایندگی کنند؟ مردم با تظاهرات های گسترده خود در چند روز گذشته اعلان کردند که با اصل و فرع این پیمان ننگین مشکل دارند.

نویسنده: فرید نظری