مراسم پرشكوه حج همچون عبادات ديگر داراي بركات و آثار فراوان فردي و اجتماعي است. اين مناسك بزرگ در حقيقت داراي چهار بعد است كه هريك از ديگري ريشه دار تر و پرسود تر است

1) بعد اخلاقي حج:
مهمترين فلسفه حج در همان دگرگوني اخلاقي است كه در انسانها به وجود مي آورد، مراسم احرام، انسان را به كلي از تعلقات مادي و امتيازات ظاهري بيرون مي برد و با تحريم لذائذ و پرداخت به فرد سازي كه از وظایف محرم است او را از جهان ماده جدا كرده و در عالمي از نور و روحانيت فرو مي برد.
2) بعد سياسي حج:
به گفته يكي از بزرگان، مراسم در عين اينكه خالصترين و عميقترين عبادات را عرضه مي كند، مؤثرترين وسيله برای پيشبرد اهداف سياسي اسلام است، روح عبادت توجه به خدا و روح سياست توجه به خلق خداوند است اين دو در حج آنچنان به هم آميخته است كه تار و پود يك پارچه است، حج، عامل مؤثري براي وحدت صفوف مسلمانان است، حج- عامل مبارزه با تعصبات ملي و نژادي و محدود شدن در حصار مرزهاي جغرافيايي است، حج و سيله ای است براي شكستن سانسورها و از بين بردن خفقانهاي نظامي و ظالمانه اي كه در خيلي از كشورهاي اسلامي وجود دارد، حج وسيله انتقال اخبار سياسي كشورهاي اسلامي از هر نقطه به نقطه ديگر است و وسيله ای براي شكستن زنجيرهاي اسارت و استعمار و آزادي مسلمين است.
3) بعد فرهنگي حج:
ارتباط قشرهاي مسلمانان در ايام حج مي تواند به عنوان مؤثرترين عامل مبادله فرهنگي و انتقال فكرها در آيد، يكي از بدبختي هاي بزرگ اين است كه مرزهاي كشور های اسلامي سبب جدايي فرهنگ ها شده و مسلمانان هر كشور اسلامي تنها به خود و فرهنگ كشورش مي انديشد كه در اين صورت هدف شوم دشمنان تحقق يافته و جامعه اسلامي پاره پاره و نابود مي گردد.
حج مي تواند اين سرنوشت شوم را از بين ببرد چون مراسم حج مي تواند مبدل به يك كنگره عظيم فرهنگي شود و انديشمندان جهان اسلام كه در اين ايام در حج هستند گرد هم آيند و افكار و ابتكارات خويش را به همديگر عرضه كنند و بهترين تبادل فرهنگي را انجام دهند.
4) بعد اقتصادي حج:
در روايات اسلامي آمده است كه يكي از اهداف حج تقويت تجارت مسلمانان و تسهيل روابط اقتصادي است، چه مانعي دارد كه مسلمانان زمينه هاي اقتصادي و تجاري را در ميان خود به گونه اي فراهم سازند كه نه منافعشان به جيب دشمنان بريزد و نه اقتصادشان وابسته به اجانب باشد كه اين كار خود عبادت و جهاد است، و اينكه قرباني به مصرف فقيران و نيازمندان برسد و نبايد به حال خود رها و يا اينكه در زير خاك مدفون شود در حالي كه در دنياي اسلام فقيران زيادي وجود دارند كه اين گوشت هاي قرباني مي تواند گِره بزرگي از مشكلات اقتصادي و تغذيه اي آنان را برطرف سازد.

پس اسلامِ بزرگ چه طور برنامه ريزي دقيقي دارد كه در مراسم حج بعد اقتصادي به عنوان يك اصل قرار گرفته است و قرباني كردن يكي از مسائل واجب حج به شمار مي آيد. و در اين مراسم پرفيض تمامي ابعاد بشر در نظر گرفته شده است و حاجي واقعي كسي است كه بتواند اين مراسمات را خالصانه انجام دهد.
نویسنده: سیدمحمدحسین حسینی واعظی