امام خمینی (ره) در نام‌گذاری آخرین جمعه‌ی ماه مبارک رمضان به عنوان روز جهانی قدس بر جهانی بودن این روز تاکید داشته‌اند. بنابراین روز جهانی قدس فرصتی است تا با تدبیر و تلاش، این روز در تقویم جهانی گنجانده شود. در واقع بحران فلسطین هم بعد اسلامی دارد و هم بعد انسانی. به صورت قطع در جهان اسلام امکان ایجاد بسیج سیاسی برای آزادسازی فلسطین و شهر بیت‌المقدس و حرم شریف قدس و مسجدالاقصی به عنوان قبله‌ی نخست اسلام وجود دارد، اما در خارج از جهان اسلام بعد انسانی مهم‌ترین بعدی است که می‌تواند جوامع دیگر را به صحنه بیاورد.

به سخن دیگر جامعه‌ی فلسطینی در حال حاضر حدود سیزده میلیون نفر هستند که نیمی از آن در خارج از سرزمین فلسطین و در شرایط آوارگی قرار دارد و نیمی دیگر از آن یا تحت اشغال است و یا تحت شرایط تبعیض نژادی قرار دارد. این شرایط غیر انسانی برای هیچ‌کس قابل قبول نیست. آزادسازی فلسطین و تغییر این شرایط می‌تواند در جوامع غیر اسلامی پایگاه پیدا کند. همچنین تعیین حق سرنوشت، حق انحصاری ملت‌هاست؛ پس چرا باید جامعه‌ی فلسطین از آن محروم باشد؟

مجموعه‌ی این مسائل را می‌توان در روز جهانی قدس برای جوامع غیر اسلامی تبیین کرد و بُعد انسانی قضیه‌ی فلسطین را بیش از هر وقت دیگری برجسته ساخت. برجسته‌سازی و تبیین درست بعد انسانی فلسطین می‌تواند به تدریج نوعی بیداری را در جوامع غیر اسلامی رقم بزند و افکار عمومی ملت‌ها و دولت‌ها را علیه اشغالگری‌ها و ستم‌های رژیم صهیونیستی تحریک کند.

البته باید توجه داشت که برخی دولت‌های اسلامی با برگزاری مراسم روز جهانی قدس، هم در فضای حقیقی و هم در فضای مجازی و رسانه‌ای مخالف‌اند. به عبارت دیگر شماری از نظام‌های حاکم در جهان اسلام به دلیل وابستگی به آمریکا و غرب با روز جهانی قدس مخالفت می‌کنند. همچنین نظام‌هایی هستند که به دلیل غرب‌زدگی و غرب‌گرایی و نیز باور به ساختارهای غربی و دوری از فرهنگ و ارزش‌های اسلامی هرگونه اتحاد و ائتلاف در جهان اسلام را بر نمی‌تابند و آن را تهدیدی برای خود می‌دانند.

از این رو مشاهده می‌شود که شماری از دولت‌ها در جهان اسلام با برگزاری روز جهانی قدس چه در سطح میدانی و چه در سطح فضای مجازی در کشورهای خود مخالفت می‌کنند. اما چنانچه بعد انسانی و حقوق بشری روز قدس به صورت علمی و کارشناسی توسط نخبگان جوامع اسلامی مورد کالبدشکافی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد، می‌توان امیدوار بود که بر بسیاری از مخالفت‌ها در درون جوامع اسلامی و فراتر از جهان اسلام تفوّق و غلبه حاصل کرد.

تاکید بر بعد انسانی قضیه‌ی فلسطین از یکسو مخالفت‌ها را در درون جوامع اسلامی به حداقل می‌رساند و از سوی دیگر نوعی بیداری را میان ملت‌های دیگر و شهروندان کشورهای غیر اسلامی رقم می‌زند. با این رویکرد می‌توان امیدوار بود که طی سال‌های آینده گفتمان آزادسازی فلسطین به عنوان گفتمان غالب و مسلط در جوامع انسانی تبدیل شود. امروزه با توجه به انفجار اطلاعات و انقلاب ارتباطات این زمینه وجود دارد که موضوع فلسطین را جهان‌شمول تعریف کرده و به عنوان رویداد مهم جهانی مورد تحلیل قرار دهیم.

در صورتی که بعد انسانی و حقوق بشری قضیه‌ی فلسطین به صورت دقیق و همه جانبه بازنمایی شود، بسیاری از مخالفت‌ها را هم در کشورهای اسلامی و هم در ماورای جهان اسلام کاهش خواهد داد؛ زیرا پایه‌ی روز جهانی قدس تفکر وحدت امت اسلامی است. قطعا وحدت امت اسلامی ظرفیت‌های جدیدی را ایجاد می‌کند و فلسطین به عنوان اولویت امت اسلامی می‌تواند آغازی بر این تئوری باشد.

به عبارت دیگر اگر جهان اسلام با وحدت امت موفق شوند تغییری در معادله‌ی فلسطین پدید آورند، بدون شک این ظرفیت در آینده و در حمایت از منافع جهان اسلام تصمیم‌ساز خواهد بود و ممکن است در بحران‌های دیگر جهان اسلام مانند کشمیر یا قره‌باغ و... شرایط را به نفع جهان اسلام تغییر دهند.

روز جهانی قدس علی‌رغم برخی موانع مانند الگوهای غربی و موضوعات قومی، در انسجام‌بخشی به جریان‌های مترقی در کشورهای اسلامی از توانمندی‌های قابل توجه برخوردار است. با وجود کارشکنی‌های شماری از کشورهای مرتجع منطقه تاکنون تئوری وحدت امت که مُنبعث از اندیشه‌های امام خمینی (ره) است، پایگاه وسیعی در جهان اسلام پیدا کرده است.

بنابراین هم بعد اسلامی و هم بعد انسانی قضیه‌ی فلسطین باید مورد توجه و دقت نظر قرار گیرد. بعد انسانی قضیه، بیشتر برای تاثیرگذاری بر کشورهای غیر اسلامی می‌تواند مورد بحث و کنکاش قرار گیرد. زیرا ستم‌هایی که بر مردم فلسطین روا داشته می‌شود، در مغایرت کامل با فرآیندهای حقوق بشری و بر خلاف روحیه‌ی انسانی و عاری از هر نوع رویه‌ی اخلاقی است.

در این رویکرد، وظیفه‌ی هر انسان است تا در برابر ظلم رژیم صهیونیستی ایستادگی کند و از شهروندان بی‌دفاع و مظلوم فلسطین به پاس کرامت انسانی و اصول حقوق بشری دفاع کند. زیرا داشتن حق حیات، مسکن و تعیین سرنوشت از اصول اولیه‌ی حقوق بشری است که در سرزمین‌های اشغالی از سوی رژیم اسرائیل نقض می‌شود. بنابراین بُعد انسانی قضیه‌ی فلسطین ارتباط ارگانیک با مباحث حقوق بشر دارد که امروزه به عنوان پدیده‌ی جهان‌شمول مورد توجه تمامی کشورها بخصوص کشورهای غیر اسلامی قرار دارد.

پایان.