در سال‌های اخیر شهرها از جایگاه ویژه‌ای در دستور کار پایداری جهانی برخوردار شده‌اند و پایداری به اولویت اول در قوانین حاکم بر برنامه‌ریزی شهری تبدیل شده است، این در حالی است که شهرها تنها 2 درصد سطح جهان را پوشانده‌اند. ساکنین آن‌ها 60-80 درصد انرژی جهان را مصرف می‌کنند و مسئول بیش از 70 درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند. اما با این حال شهرها جایی هستند که مفهوم پایداری را در درازمدت، یا با موفقیت همراه خواهند کرد و یا به شکست خواهند کشید.
با توجه به رشد فزاینده نگرانی‌های زیست‌محیطی و بروز بحران‌های اکولوژیکی و نتیجتاً ناپایداری محیطی، جستجو برای یافتن فرم شهر ایده‌آل (آرمان‌شهر) جای خود را به سؤال "فرم شهر پایدار کدام است؟" داده است. در این ارتباط دیدگاه‌های متعددی ارائه شده و شکل‌های مختلفی برای شهر پایدار پیشنهاد شده که شهر فشرده یکی از آنهاست.
مفهوم شهر فشرده
شهر فشرده یعنی تشویق توسعه‌های شهری به مکان‌هایی که دست‌اندازی تکنیکی و فنی از سوی بشر بر روی طبیعت قبلاً صورت گرفته است. چنین شهری باید شکل و فرمی مناسب برای پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، حمل‌ونقلِ مؤثر عمومی و نیز آن شکل از تراکم شهری که موجب تعامل اجتماعی می‌شود، باشد. به لحاظ تاریخی، شهر فشرده، واکنشی به روند پراکندگی در کشورهای توسعه‌یافته است و هدف اصلی آن ارتقای کیفیت زندگی افراد است.
این ایده به دنبال خلق شهرهایی با فشردگی و تراکم بالا، اما به دور از مشکلات موجود در شهر مدرنیستی است. اصل کلی حاکم بر آن، توسعه با تراکم‌های بالا در درون یا مجاورت هسته مرکزی شهر با ترکیبی از کاربری‌های مسکونی، فروشگاه‌ها و مکان‌های کار و فعالیت است. محبوبیت نظریه توسعه‌ی پایدار به ترویج ایده‌ی شهر فشرده کمک زیادی کرده است.
ابعاد شهر فشرده
تراکم
ترکیب کاربری
افزون سازی
چرا توسعه فضایی شهری مهم است؟
پیش‌بینی‌های مختلف نشان می‌دهد که بین سال‌های 2000 تا 2050 فضای شهری در سراسر جهان در کشورهای توسعه‌یافته دو برابر خواهد شد و در کشورهای در حال توسعه به 326 درصد افزایش می‌یابد. مردم شهرها و دولت‌های محلی خود باید این رشد را مدیریت نموده و با تخریب محیط زیست مقابله کنند. در واقع ما به شهرهای جمع و جور و برنامه‌ریزی شده نیاز داریم. تصمیمات بهتر در برنامه‌ریزی شهری در مورد تراکم شهر بسیار مهم خواهد بود.
مزایای شهر فشرده
کاهش گسترش فیزیکی شهرها، مصرف کمتر منابع و زمین‌های پیرا شهری، استفاده کارآمدتر از زمین‌های داخل محدوده و احیای مناطق درونی شهر، افزایش برابری اجتماعی، مصرف کارآمدتر انرژی و کاهش صدور آلاینده‌های شهری، کاهش وابستگی به وسایل حمل‌ونقل شخصی، کاهش هزینه ایجاد زیرساخت‌ها و تسهیلات عمومی، تشویق کاربری ترکیبی زمین و تنوع فعالیت‌ها، کمک به تقویت روابط و تعاملات اجتماعی، بهبود در ارائه خدمات شهری، حمل‌ونقل همگانی بهتر با کارایی بیشتر، بهبود سلامتی عمومی و کمک به کاهش جداسازی اجتماعی و حفظ تنوع و اختلاط اجتماعی و فرهنگی مورد توجه بسیاری از متخصصان و نظریه‌پردازان بوده و به عنوان بهترین گزینه برای عملیاتی ساختن نظریه توسعه پایدار شهر پیشنهاد شده است.
حامیان شهر فشرده معتقدند که شهر فشرده به واسطه مزیت‌های متعددی که از ابعاد گوناگون، لحاظ اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی و سلامتی دارد، از پتانسیل بالایی برخوردار است.
نظریه شهر فشرده سعی دارد با تحول در عناصر فرم کالبدی شهر، زمینه پایداری بیشتر آن را فراهم سازد و ارتقای کیفیت محیط زندگی را در نواحی شهری موجب شود. در این الگو، تراکم شکلی معقول و منطقی دارد، فضای شهری از عملکردهای مختلفی تلفیق یافته و زندگی شهری بیش از آنکه بر استفاده از اتومبیل استوار باشد، مبتنی بر سیستم‌های پیاده و حمل‌ونقل عمومی است. این الگو، سطوح مناسبی از فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی را در اطراف مراکز شهری و محلی نگه می‌دارد و این اطمینان را به وجود می‌آورد که تمام بخش‌های شهر در فاصله مناسبی از تسهیلات اصلی حمل‌ونقل و خدمات شهری قرار دارند.
ویژگی شهر فشرده
تراکم شغلی و مسکونی بالا، ترکیب کاربری‌ها، دانه‌بندی مناسب کاربری‌ها (همجواری کاربری‌های مختلف و اندازه نسبتاً کوچک قطعات زمین)، افزایش ارتباطات اقتصادی و اجتماعی، توسعه پیوسته، محدودیت‌های قانونی در رشد محدوده شهری، کنترل یکپارچه برنامه‌ریزی توسعه زمین، کنترل دقیق و هماهنگ، توان مناسب و کافی دولت برای سرمایه‌گذاری مالی در تسهیلات و تأسیسات زیربنایی شهری را شامل می‌گردد.
شهر فشرده و کیفیت زندگی
بیشتر نظریه‌های "شهر فشرده" تأکید بر ارتباط فرم شهری و کیفیت زندگی (Qulity of life) داشته‌اند. در واقع متراکم سازی شهری باعث ایجاد نواحی شهری امن‌تر و سرزنده‌تر می‌شود و علاوه بر این باعث حمایت از مشاغل و سرویس‌های محلی و تعاملات اجتماعی شهری می‌شود. ایده "شهر فشرده" علاوه بر ارتقای کیفیت زندگی شهروندان با ایجاد فضاهای پرتحرک، مناسب و جذاب، صرفه جوی در انرژی و تأکید بر حمل‌ونقل عمومی دارد.
الگوی ساختمان‌های فشرده در مقابل توسعه نامطلوب افقی
بر طبق طراحی فشرده ساختمان، باید طوری طراحی شوند که فضای باز بیشتری ایجاد شود و ساختمان‌ها باید طوری ساخته شوند که استفاده مؤثرتری از زمین و منابع به عمل آید که سبب می‌گردد سطح ساخت‌وسازهای جدید کاهش یابد و فضای سبز بیشتری را حفظ نمایند. طراحی ساختمان‌های فشرده امری لازم است تا از گزینه‌های حمل‌ونقل بیشتری پشتیبانی کرده و هزینه حفظ مکان‌ها را فراهم سازد. جوامع در تلاش‌اند تا حمل‌ونقلی را تشویق نمایند که تراکم و آلودگی هوا را کاهش داده. حکومت‌های محلی دریافته تند که تأمین سرانه هر نفر از خدماتی مانند آب، فاضلاب، برق، تلفن و دیگر تسهیلات در همسایگی‌های فشرده از جوامع پراکنده آسان‌تر است. تحقیقات نشان می‌دهد جوامع با طراحی بهتر و شهرنشینی فشرده جدید تنوعی از اندازه و انواع مساکن را دارند.
نتیجه‌گیری
بین فرم و پایداری رابطه معناداری وجود دارد و شناخت فرم و تبیین الگوی رشد آن گامی مهم در تحقق پایداری شهر به شمار می‌رود. بر همین اساس، سیاست‌ها و راهبردهای برنامه‌ریزی و طراحی باید به‌گونه‌ای باشد که به شکل‌گیری فرم مطلوب بینجامد. الگوی پراکنش (رشد افقی شهر)، الگوی رایج و بدون برنامه در کشورهای جهان سوم می‌باشد. در راستای کاهش آثار منفی الگوی پراکنش صاحب‌نظران و سیاستمداران اجماع بیشتری بر ایجاد فرم فشرده در شهرها دارند.
عمده‌ترین ویژگی‌های شهر فشرده عبارت است از گسترش هر چه بیشتر کاربری‌های اختلاطی، ایجاد فضاهای دوستدار محیط‌زیست، تمرکز فعالیت‌ها و عملکردهای شهری، کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی، احیای مفهوم اجتماع و محله، گسترش فضاهای عمومی کاهش فواصل سفر و وابستگی کمتر به خودرو، گسترش حمل‌ونقل عمومی. توجیه اقتصادی در تأمین زیرساخت‌ها و تجهیزات شهری، حفظ اراضی کشاورزی و باغات را در بردارد. نتایج حاصل حاکی از رشد و گسترش افقی شهرها نشان می‌دهد که عدم وجود سیاست‌گذاری‌های مناسب در امر پیاده‌سازی شاخص‌های شهر فشرده است.
در واقع فشردگی به معنای افزایش استفاده از زمین می باشد که برنامه ریزی و اجرایی شدن آن به نحوه مطلوب در شهرها سبب صرفه‌جویی در مصرف زمین و انرژی، تنوع و سر زندگی شهری، استفاده از حمل‌ونقل عمومی و پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری و فاصله کم بین محل کار و مسکن را سبب می‌گردد. لذا پیشنهاد می‌گردد، در ساخت شهرها سیاست برنامه‌ریزی کاربری زمین، افزایش تراکم با استفاده از اراضی و ساختمان‌های خالی، همجواری یا اختلاط کاربری‌ها و ارتقای کیفیت زیرساخت حمل‌ونقل و گسترش استفاده از حمل‌ونقل عمومی در شهرها مورد توجه قرار گیرد.فشردگی را ه حلی مناسبی برای توسعه انفجاری نواحی شهری به ویژه در شهرهای کشورهای در حال توسعه است.
شکل 1. نمایی از فشردگی شهر ژنو در کشور سوئیس
شکل 2. نمایی از فشردگی شهر هنگ‌کنگ
منابع و مآخذ
برتون، ا،(2000)، توان بالقوه شهر متراکم براي افزایش برابري اجتماعی در دستیابی شکل پایدار شهري: روش‌ها و استراتژی‌ها، ترجمه: مرادي مسیحی، واراز،چاپ اول، تهران، شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهري.
سیف‌الدینی، فرانک؛ زیاری،کرامت ا...؛ پور احمد، احمد؛ نیک پور، عامر(1391) تبيين پراكنش و فشردگي فرم شهري در آمل با رويكرد فرم شهري پايدار، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 16.
عزيزي، محمدمهدي (1383)، تراكم در شهرسازی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
رهنما، محمدرحيم؛ عباس زاده، غلام‌رضا ( 1385)، مطالعه تطبيقي شكل شهر مشهد و سيدني، مجله جغرافيا و توسعه ناحیه‌ای، شماره ششم.
مثنوی، محمدرضا( 1381) توسعه پايدار و پارادایم‌های جدید توسعه شهري؛ شهر فشرده و شهر گسترده، فصلنامه محیط شناسی، شماره 31.
Elkin, T. et al. (1991). toward sustainable urban development, London; Friends
of earth
Edward L & John E. Cox. (1991). Sustainable urban development: Strategic
considerations for urbanizing nations. Ekistics, Vol. 58, No. 348/349, Nature
and urban nature (MAY/JUNE - JULY/AUGUST), pp. 216-224.
Harper. E. M. & Graedel, T. E. (2004). Industrial ecology: a teenager’s progress. Technology in Society 26: 433-445
Holdren, E., & Norland, I. T. (2005). Three challenges for the compact city as
a sustainable urban form: household consumption of energy and transport in
eight residential areas in the greater Oslo region. Urban studies, 42(12), 2145-
2166.
Hui, S. C (2001). Low Energy Building Design in High Density Urban Cities,
Renewable Energy, 24, 3, pp. 624-640.
Grubler, A (2012). Urban Energy Systems. In G. W. Team, Global Energy
Assessment (GEA) Toward a Sustainable Future, Cambridge University Press, Cambridge, UK and New York, NY, USA and the International Institute for
Applied Systems Analysis, Laxenburg, Austria, pp. 1307-1400.
GHG Protocol (2015). GHG Protocol for Cities, Retrieved from
Greenhouse Gas Protocol: http://www.ghgprotocol.org/city-accounting.
Jenks, M. & Colin, J. (1996). Dimensions of the Sustainable City, Springer
Science + Business Media B.V
Naess, P. (2014). Urban form, sustainability and health: the case of greater
Oslo. European Planning Studies, 22(7), 1524-1543
Neuman, M. (2005). “The compact city fallacy”, Journal of Planning Education and Research,Vol. 25, pp.11-26.
).
با توجه به رشد فزاینده نگرانی‌های زیست‌محیطی و بروز بحران‌های اکولوژیکی و نتیجتاً ناپایداری محیطی، جستجو برای یافتن فرم شهر ایده‌آل (آرمان‌شهر) جای خود را به سؤال "فرم شهر پایدار کدام است؟" داده است. در این ارتباط دیدگاه‌های متعددی ارائه شده و شکل‌های مختلفی برای شهر پایدار پیشنهاد شده که شهر فشرده یکی از آنهاست.
مفهوم شهر فشرده
شهر فشرده یعنی تشویق توسعه‌های شهری به مکان‌هایی که دست‌اندازی تکنیکی و فنی از سوی بشر بر روی طبیعت قبلاً صورت گرفته است. چنین شهری باید شکل و فرمی مناسب برای پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، حمل‌ونقلِ مؤثر عمومی و نیز آن شکل از تراکم شهری که موجب تعامل اجتماعی می‌شود، باشد. به لحاظ تاریخی، شهر فشرده، واکنشی به روند پراکندگی در کشورهای توسعه‌یافته است و هدف اصلی آن ارتقای کیفیت زندگی افراد است.
این ایده به دنبال خلق شهرهایی با فشردگی و تراکم بالا، اما به دور از مشکلات موجود در شهر مدرنیستی است. اصل کلی حاکم بر آن، توسعه با تراکم‌های بالا در درون یا مجاورت هسته مرکزی شهر با ترکیبی از کاربری‌های مسکونی، فروشگاه‌ها و مکان‌های کار و فعالیت است. محبوبیت نظریه توسعه‌ی پایدار به ترویج ایده‌ی شهر فشرده کمک زیادی کرده است.
ابعاد شهر فشرده
تراکم
ترکیب کاربری
افزون سازی
چرا توسعه فضایی شهری مهم است؟
پیش‌بینی‌های مختلف نشان می‌دهد که بین سال‌های 2000 تا 2050 فضای شهری در سراسر جهان در کشورهای توسعه‌یافته دو برابر خواهد شد و در کشورهای در حال توسعه به 326 درصد افزایش می‌یابد. مردم شهرها و دولت‌های محلی خود باید این رشد را مدیریت نموده و با تخریب محیط زیست مقابله کنند. در واقع ما به شهرهای جمع و جور و برنامه‌ریزی شده نیاز داریم. تصمیمات بهتر در برنامه‌ریزی شهری در مورد تراکم شهر بسیار مهم خواهد بود.
مزایای شهر فشرده
کاهش گسترش فیزیکی شهرها، مصرف کمتر منابع و زمین‌های پیرا شهری، استفاده کارآمدتر از زمین‌های داخل محدوده و احیای مناطق درونی شهر، افزایش برابری اجتماعی، مصرف کارآمدتر انرژی و کاهش صدور آلاینده‌های شهری، کاهش وابستگی به وسایل حمل‌ونقل شخصی، کاهش هزینه ایجاد زیرساخت‌ها و تسهیلات عمومی، تشویق کاربری ترکیبی زمین و تنوع فعالیت‌ها، کمک به تقویت روابط و تعاملات اجتماعی، بهبود در ارائه خدمات شهری، حمل‌ونقل همگانی بهتر با کارایی بیشتر، بهبود سلامتی عمومی و کمک به کاهش جداسازی اجتماعی و حفظ تنوع و اختلاط اجتماعی و فرهنگی مورد توجه بسیاری از متخصصان و نظریه‌پردازان بوده و به عنوان بهترین گزینه برای عملیاتی ساختن نظریه توسعه پایدار شهر پیشنهاد شده است.
حامیان شهر فشرده معتقدند که شهر فشرده به واسطه مزیت‌های متعددی که از ابعاد گوناگون، لحاظ اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی و سلامتی دارد، از پتانسیل بالایی برخوردار است.
نظریه شهر فشرده سعی دارد با تحول در عناصر فرم کالبدی شهر، زمینه پایداری بیشتر آن را فراهم سازد و ارتقای کیفیت محیط زندگی را در نواحی شهری موجب شود. در این الگو، تراکم شکلی معقول و منطقی دارد، فضای شهری از عملکردهای مختلفی تلفیق یافته و زندگی شهری بیش از آنکه بر استفاده از اتومبیل استوار باشد، مبتنی بر سیستم‌های پیاده و حمل‌ونقل عمومی است. این الگو، سطوح مناسبی از فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی را در اطراف مراکز شهری و محلی نگه می‌دارد و این اطمینان را به وجود می‌آورد که تمام بخش‌های شهر در فاصله مناسبی از تسهیلات اصلی حمل‌ونقل و خدمات شهری قرار دارند.
ویژگی شهر فشرده
تراکم شغلی و مسکونی بالا، ترکیب کاربری‌ها، دانه‌بندی مناسب کاربری‌ها (همجواری کاربری‌های مختلف و اندازه نسبتاً کوچک قطعات زمین)، افزایش ارتباطات اقتصادی و اجتماعی، توسعه پیوسته، محدودیت‌های قانونی در رشد محدوده شهری، کنترل یکپارچه برنامه‌ریزی توسعه زمین، کنترل دقیق و هماهنگ، توان مناسب و کافی دولت برای سرمایه‌گذاری مالی در تسهیلات و تأسیسات زیربنایی شهری را شامل می‌گردد.
شهر فشرده و کیفیت زندگی
بیشتر نظریه‌های "شهر فشرده" تأکید بر ارتباط فرم شهری و کیفیت زندگی (Qulity of life) داشته‌اند. در واقع متراکم سازی شهری باعث ایجاد نواحی شهری امن‌تر و سرزنده‌تر می‌شود و علاوه بر این باعث حمایت از مشاغل و سرویس‌های محلی و تعاملات اجتماعی شهری می‌شود. ایده "شهر فشرده" علاوه بر ارتقای کیفیت زندگی شهروندان با ایجاد فضاهای پرتحرک، مناسب و جذاب، صرفه جوی در انرژی و تأکید بر حمل‌ونقل عمومی دارد.
الگوی ساختمان‌های فشرده در مقابل توسعه نامطلوب افقی
بر طبق طراحی فشرده ساختمان، باید طوری طراحی شوند که فضای باز بیشتری ایجاد شود و ساختمان‌ها باید طوری ساخته شوند که استفاده مؤثرتری از زمین و منابع به عمل آید که سبب می‌گردد سطح ساخت‌وسازهای جدید کاهش یابد و فضای سبز بیشتری را حفظ نمایند. طراحی ساختمان‌های فشرده امری لازم است تا از گزینه‌های حمل‌ونقل بیشتری پشتیبانی کرده و هزینه حفظ مکان‌ها را فراهم سازد. جوامع در تلاش‌اند تا حمل‌ونقلی را تشویق نمایند که تراکم و آلودگی هوا را کاهش داده. حکومت‌های محلی دریافته تند که تأمین سرانه هر نفر از خدماتی مانند آب، فاضلاب، برق، تلفن و دیگر تسهیلات در همسایگی‌های فشرده از جوامع پراکنده آسان‌تر است. تحقیقات نشان می‌دهد جوامع با طراحی بهتر و شهرنشینی فشرده جدید تنوعی از اندازه و انواع مساکن را دارند.
نتیجه‌گیری
بین فرم و پایداری رابطه معناداری وجود دارد و شناخت فرم و تبیین الگوی رشد آن گامی مهم در تحقق پایداری شهر به شمار می‌رود. بر همین اساس، سیاست‌ها و راهبردهای برنامه‌ریزی و طراحی باید به‌گونه‌ای باشد که به شکل‌گیری فرم مطلوب بینجامد. الگوی پراکنش (رشد افقی شهر)، الگوی رایج و بدون برنامه در کشورهای جهان سوم می‌باشد. در راستای کاهش آثار منفی الگوی پراکنش صاحب‌نظران و سیاستمداران اجماع بیشتری بر ایجاد فرم فشرده در شهرها دارند.
عمده‌ترین ویژگی‌های شهر فشرده عبارت است از گسترش هر چه بیشتر کاربری‌های اختلاطی، ایجاد فضاهای دوستدار محیط‌زیست، تمرکز فعالیت‌ها و عملکردهای شهری، کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی، احیای مفهوم اجتماع و محله، گسترش فضاهای عمومی کاهش فواصل سفر و وابستگی کمتر به خودرو، گسترش حمل‌ونقل عمومی. توجیه اقتصادی در تأمین زیرساخت‌ها و تجهیزات شهری، حفظ اراضی کشاورزی و باغات را در بردارد. نتایج حاصل حاکی از رشد و گسترش افقی شهرها نشان می‌دهد که عدم وجود سیاست‌گذاری‌های مناسب در امر پیاده‌سازی شاخص‌های شهر فشرده است.
در واقع فشردگی به معنای افزایش استفاده از زمین می باشد که برنامه ریزی و اجرایی شدن آن به نحوه مطلوب در شهرها سبب صرفه‌جویی در مصرف زمین و انرژی، تنوع و سر زندگی شهری، استفاده از حمل‌ونقل عمومی و پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری و فاصله کم بین محل کار و مسکن را سبب می‌گردد. لذا پیشنهاد می‌گردد، در ساخت شهرها سیاست برنامه‌ریزی کاربری زمین، افزایش تراکم با استفاده از اراضی و ساختمان‌های خالی، همجواری یا اختلاط کاربری‌ها و ارتقای کیفیت زیرساخت حمل‌ونقل و گسترش استفاده از حمل‌ونقل عمومی در شهرها مورد توجه قرار گیرد.فشردگی را ه حلی مناسبی برای توسعه انفجاری نواحی شهری به ویژه در شهرهای کشورهای در حال توسعه است.
شکل 1. نمایی از فشردگی شهر ژنو در کشور سوئیس
شکل 2. نمایی از فشردگی شهر هنگ‌کنگ
منابع و مآخذ
برتون، ا،(2000)، توان بالقوه شهر متراکم براي افزایش برابري اجتماعی در دستیابی شکل پایدار شهري: روش‌ها و استراتژی‌ها، ترجمه: مرادي مسیحی، واراز،چاپ اول، تهران، شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهري.
سیف‌الدینی، فرانک؛ زیاری،کرامت ا...؛ پور احمد، احمد؛ نیک پور، عامر(1391) تبيين پراكنش و فشردگي فرم شهري در آمل با رويكرد فرم شهري پايدار، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 16.
عزيزي، محمدمهدي (1383)، تراكم در شهرسازی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
رهنما، محمدرحيم؛ عباس زاده، غلام‌رضا ( 1385)، مطالعه تطبيقي شكل شهر مشهد و سيدني، مجله جغرافيا و توسعه ناحیه‌ای، شماره ششم.
مثنوی، محمدرضا( 1381) توسعه پايدار و پارادایم‌های جدید توسعه شهري؛ شهر فشرده و شهر گسترده، فصلنامه محیط شناسی، شماره 31.
Elkin, T. et al. (1991). toward sustainable urban development, London; Friends
of earth
Edward L & John E. Cox. (1991). Sustainable urban development: Strategic
considerations for urbanizing nations. Ekistics, Vol. 58, No. 348/349, Nature
and urban nature (MAY/JUNE - JULY/AUGUST), pp. 216-224.
Harper. E. M. & Graedel, T. E. (2004). Industrial ecology: a teenager’s progress. Technology in Society 26: 433-445
Holdren, E., & Norland, I. T. (2005). Three challenges for the compact city as
a sustainable urban form: household consumption of energy and transport in
eight residential areas in the greater Oslo region. Urban studies, 42(12), 2145-
2166.
Hui, S. C (2001). Low Energy Building Design in High Density Urban Cities,
Renewable Energy, 24, 3, pp. 624-640.
Grubler, A (2012). Urban Energy Systems. In G. W. Team, Global Energy
Assessment (GEA) Toward a Sustainable Future, Cambridge University Press, Cambridge, UK and New York, NY, USA and the International Institute for
Applied Systems Analysis, Laxenburg, Austria, pp. 1307-1400.
GHG Protocol (2015). GHG Protocol for Cities, Retrieved from
Greenhouse Gas Protocol: http://www.ghgprotocol.org/city-accounting.
Jenks, M. & Colin, J. (1996). Dimensions of the Sustainable City, Springer
Science + Business Media B.V
Naess, P. (2014). Urban form, sustainability and health: the case of greater
Oslo. European Planning Studies, 22(7), 1524-1543
Neuman, M. (2005). “The compact city fallacy”, Journal of Planning Education and Research,Vol. 25, pp.11-26.
).
