قیمت نفت به رغم توافق روز پنج‌شنبه اوپک و کشورهای هم‌پیمان برای کاهش روزانه ۱۰ میلیون بشکه نفت، نه تنها افزایش نیافت، بلکه بیش از ۴ درصد نیز افت کرد. اما علت چیست؟

قیمت نفت به رغم توافق روز پنج‌شنبه اوپک و کشورهای هم‌پیمان برای کاهش روزانه ۱۰ میلیون بشکه نفت، نه تنها افزایش نیافت، بلکه بیش از ۴ درصد نیز افت کرد. اما علت چیست؟

نگاهی به جزئیات توافق مجموعه اوپک و کشورهای هم‌پیمان به رهبری روسیه (اوپک پلاس) و واقعیت‌های موجود بازار نفت می‌تواند به خوبی نشان دهد که چرا قیمت نفت دوباره افت داشت.

در واقع هم اکنون تقاضای جهانی نفت به خاطر شیوع ویروس کرونا، قرنطینه نزدیک به نیمی از مردم جهان و نهایتا افت شدید اقتصاد جهانی، روزانه ۳۰ میلیون بشکه کاهش داشته، اما اوپک پلاس تنها بر سر کاهش ۱۰ میلیون بشکه از تولید خود توافق کرده، آن هم برای دو ماه مه و ژوئن سال جاری.

بعد از این ماه‌ها، این مجموعه میزان افت تولید نفت را کاهش خواهد داد.

البته در اجلاس ۲۰ اقتصاد بزرگ جهان که روز جمعه برگزار می‌شود نیز انتظار می‌رود آمریکا، برزیل، کانادا و برخی دیگر از کشورهای تولیدکننده نفت هم تولید روزانه خود را ۵ میلیون بشکه کاهش دهند.

اگر چنین اتفاقی بیفتد، باز هم روزانه ۱۵ میلیون بشکه نفت مازاد در جهان تولید خواهد شد.

توافق اوپک و کشورهای هم‌پیمان

قیمت نفت از نیمه سال ۲۰۱۴ شروع به سقوط کرد. مهمترین علت آن نیز برخلاف آنچه برخی به عوامل سیاسی و دست‌های پشت پرده امریکا و غیره نسبت می‌دهند، این است که سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی در حوزه اکتشاف و تولید نفت در اوایل دهه گذشته به شدت اوج گرفت و به تبع آن تولید نفت به شدت جهش یافت.

بر اساس برآورد آژانس بین‌المللی انرژی، سرمایه‌گذاری‌های نفتی (اکتشاف، تولید و پالایش) در جهان در سال ۲۰۱۰ حدود ۸۴۶ میلیارد دالر بود، اما این رقم هر سال افزایش یافت و به رقم بی‌سابقه ۱.۱ تریلیون دالر در سال ۲۰۱۴ رسید. نتیجه این که در نیمه دوم همین سال، عرضه نفت به فاصله چشمگیری از تقاضا پیشی گرفت و قیمت‌ها فروکش کرد.


قیمت نفت از حدود ۱۰۵ دالر در نیمه اول سال ۲۰۱۴ به زیر ۳۰ دالر در اوایل سال ۲۰۱۶ رسید و نهایتا اوپک و کشورهای هم‌پیمان به رهبری روسیه تصمیم گرفتند تولید خود را کاهش دهند تا قیمت‌ها بالا برود.

با افت تولید اوپک پلاس قیمت نفت شاخص برنت در سال ۲۰۱۸ به ۷۱ دالر و در سال گذشته به ۶۴ دالر رسید، اما با شیوع کرونا و افت تقاضای نفت، همچنین شکست اجلاس اوپک و کشورهای هم‌پیمان برای کاهش دوباره تولید نفت در ماه مارس، قیمت‌ها در برخی روزهای ماه گذشته میلادی، حتی به حدود ۲۰ دالر نیز سقوط کرد، چون تقاضای جهانی نفت ۳۰ میلیون بشکه در روز کاهش یافته بود و روزانه به همین میزان نفت مازاد راهی بازارها می‌شد.

چرا اوپک پلاس زیر بار توافق رفت؟

مجموعه اوپک پلاس طی ماه گذشته نزدیک ۴۵ میلیون بشکه در روز تولید نفت داشته و اگر ۶۸ دلار قیمت نفت در ابتدای سال را با ۳۳ دالر متوسط قیمت نفت در ماه گذشته میلادی مقایسه کنیم، در ماه گذشته این مجموعه هر روز ۱.۵ میلیارد دالر دچار زیان شده است. چنین حجم عظیمی از زیان در توان کشورهای تولیدکننده نفت نیست.

برای نمونه عربستان برای جلوگیری از کسری بودجه نیاز دارد قیمت نفت بالای ۸۲ دالر باشد. برای روسیه این رقم ۴۱ دالر است.

البته مخالفت روسیه با کاهش دوباره ۱.۵ میلیون بشکه‌ای تولید نفت مجموعه اوپک پلاس در ماه گذشته یک حسن داشت و آن اینکه آمریکا و دیگر کشورها نیز مجبور شدند به توافق کاهش تولید بپیوندند و این موضوع در اجلاس روز جمعه ۲۰ اقتصاد بزرگ جهان مذاکره خواهد شد.

تولید روزانه نفت آمریکا در سه سالی که اوپک پلاس تولید خود را کاهش داده بود، سه میلیون بشکه افزایش یافته و به بالای ۱۲ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه رسیده بود و صادرات نفت این کشور در سال جاری میلادی بعد از دهه‌ها از وارداتش پیشی گرفته بود.

اما با افت قیمت نفت، تولید نفت آمریکا نیز دچار اخلال شده، چون بخشی از نفت تولیدی این کشور، خصوصا نفت شیل، دیگر صرفه اقتصادی ندارد و اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز اعلام کرده است تولید نفت کشور در سال جاری نسبت به سال ۲۰۱۹ حدود نیم میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت.

از طرفی افت چشمگیر درآمدهای نفتی این مجموعه که عمدتا متکی به صادرات نفت هستند، باعث می‌شود وارداتشان نیز به شدت کاهش یابد که برای دیگر کشورها، خصوصا چین، اتحادیه اروپا و آمریکا که بزرگترین صادرکننده‌های کالا در جهان هستند، چالش‌انگیز بود.

پنج‌شنبه هفته جاری سازمان تجارت جهانی طی گزارشی اعلام کرد حجم بازرگانی جهانی در سال جاری نسبت به پارسال می‌تواند تا ۳۲ درصد کاهش یابد. پارسال میزان تجارت جهانی کالا در جهان حدود ۱۹ تریلیون دالر بود و حجم تجارت خدمات نیز به ۶ تریلیون دالر می‌رسید.

سازمان تجارت جهانی می‌گوید صادرات کشورها امریکای شمالی شاید تا ۴۱ درصد کاهش یابد و این کاهش برای کشورهای آسیای شرقی و اروپا به ترتیب بالای ۳۶ درصد و حدود ۳۳ درصد باشد.

جزئیات توافق اوپک پلاس چیست؟

بر اساس توافق اوپک، این مجموعه تولید نفت خود را در ماههای مه و ژوئن باید ۲۳ درصد، معادل ۱۰ میلیون بشکه در روز کاهش دهد. البته هنوز مکزیک زیر بار این توافق نرفته است. بر اساس توافق اوپک پلاس، این کشور باید روزانه ۴۰۰ هزار بشکه تولید خود را کاهش دهد، اما می‌گوید بیشتر از ۱۰۰ هزار بشکه کاهش نخواهد داد.

این کشور جزو ۲۰ اقتصاد بزرگ جهان است و قرار است وزرای انرژی این کشورها جمعه ۲۲ فروردین بصورت آنلاین دیدار کنند و شاید امریکا بر این کشور فشار وارد آورد که زیر بار توافق برود.

اوپک پلاس برای نیمه دوم سال ۲۰۲۰ در نظر دارد تولید خود را ۱۸ درصد، معادل ۸ میلیون بشکه کاهش دهد و در سال آینده این رقم را به ۶ میلیون بشکه در روز کاهش دهد. بدین ترتیب، به مروز زمان از میزان افت تولید این مجموعه کاسته خواهد شد و تولید جهانی نفت افزایش خواهد یافت، با این امید که تقاضای جهانی نفت نیز با مهار کرونا افزایش یابد.

انتظار اوپک پلاس از کشورهای دیگر مانند امریکا، کانادا، برزیل، ناروی و دیگران این است که آنها هم تولید خود را ۵ میلیون بشکه کاهش دهند.

همانطور که در ابتدای این مقاله اشاره شد، قیمت نفت به رغم توافقها، نه تنها افزایش نیافت، بلکه مقداری نیز کاهش یافت. البته اگر این توافق انجام نمی‌شد، بی هیچ تردیدی دوباره قیمت نفت به حدود ۲۰ دالر سقوط می‌کرد.

اگر شیوع ویروس کرونا به همین روال ادامه داشته باشد و قرنطینه‌ها ادامه یابد، چاره‌ای نیست جز اینکه تولید جهانی نفت ۳۰ میلیون بشکه در روز کاهش یابد تا قیمت نفت در سطح نسبتا بالایی باشد.

اگر از ماه مه وضعیت شیوع کرونا در جهان بهبود یابد، امید است قیمتها مقداری افزایش یابد، اما برای رسیدن به سطح قیمتهای پارسال شاید زمان زیادی نیاز باشد.