در این مطلب به توضیحاتی در مورد فشار خون بالا، علایم آن، عوامل زمینه‌ساز، عواقب، وظیفه ما در قبال این بیماری پرداخته می‌شود.

من فشار دارم؛ این جمله‌ای است که اکثر مردم معمولا آن را به کار می‌برند. اما نکته‌ی مهم این است که کدام و چه نوع فشاری به عنوان یک بیماری به شمار می‌رود. البته که منظور عموم مردم همان فشار خون بالا می‌باشد که از نظر علمی به آن "هایپرتنشن hypertension" گفته می‌شود. از فشار خون بالا در اکثر منابع، به عنوان دشمن نامرئی یا مرگ خاموش یاد شده است.

مرگ خاموش؟ بله؛ چون این حالت یا پروسه، وضعیت اعضای مهم بدن را بدون اینکه ما مطلع شویم به‌صورت خاموش و به تدریج و طی مدتی طولانی به مرحله‌ای از خرابی و نابسامانی می‌رساند که در آن هنگام برای رفع این معضل نمی‌توان اقدام خاصی کرد.

عوامل فشار خون بالا:
فشار خون بالا از نظر علمی ابتدا به دو نوع "اولیه و ثانویه" تقسیم می‌گردد که در حدود 95 درصد بیماران، عامل نوع اولیه این مریضی نامعلوم می‌باشد. اما عوامل زمینه‌ساز فشارخون نوع ثانویه به شرح ذیل است.

عوامل زمینه‌ساز:
البته باید توجه داشت که عواملی که در ادامه می‌آید، زمینه‌سازِ فشارخونِ بالا هستند و نه عامل صددرصدی؛ یعنی در کنار این عوامل باید فاکتورهای خاص و بسترهای جنیتیکی دیگری وجود داشته باشد که بحثی اختصاصی می‌طلبد. لذا نباید تصور کرد که به عنوان مثال اگر چهار روز نمک زیادی خورده شود، دچار فشار خون بالا خواهیم شد.

1. مصرف غذای پرچرب بصورت دوامدار
2. استفاده طولانی‌مدت از نمک زیاد
3. دریافت انرژی زیاد (چاقی)
4. عدم تحرک
5. مریضی قند. البته در خصوص قند، فشار خون بالا و چاقی باید گفت که این سه فاکتور اثر چرخشی یا سنرجیک روی همدیگر دارند یعنی یکی از آنها یکی دیگر را تقویت می‌کند.
6. امراض کلیوی (گرده)
7. استرس و تشویش یا فشارهای عصبی
8. ارثیت
9. جنسیت: البته بعضی تحقیقات ابتلای خانم‌ها را بیشتر عنوان کرده‌اند و بعضی هم ابتلای مردها را. "احتمالا بستگی به طرز زندگی و ناحیه رسومی دارد."
10. کشیدن سگرت، چلم و امثال آن
11. افرایش سن
12. برخی دواها. مثل ادویه ضد بارداری و غیره.

ریسک‌فاکتور یا عوامل مساعدکننده زیادی را می‌توان نام برد که در اینجا مهم‌ترین آنها عنوان شد.

باید به خاطر داشت که روند ابتلا به این مریضی طولانی‌مدت است؛ یعنی این مریضی در حدود پانزده الی بیست سال بعد از وجود ریسک‌فاکتورها قابلیت بروز پیدا می‌کند. به عبارت دیگر، این مریضی به تدریج ایجاد می‌شود و خاموشانه به اعضای مهم بدن ضربه وارد می‌کند، به همین دلیل این مریضی را مرگ خاموش نامیده‌اند. فشار خون بالا بیماری خاموش بوده یعنی علایم خاصی ندارد تا اینکه به مرحله‌ای برسد که اعضای مهم بدن را تخریب کرده و آنها را از کار بیندازد که آن هنگام علایم بروز یافته مربوط به همان اعضا هستند، اما گاهی بعضی افراد از سردردی، سرگیچه، خون‌بینی، تاری دید، درد شانه و غیره شکایت می‌کنند.

خطرات یا کامپلیکشن complication:
مهم‌ترین نکته این است که این مریضی چهار عضو مهم بدن ما را تخریب کرده و از کار می‌اندازد. خود این بیماری مثل دیگر امراض حضوریت خاصی ندارد. آن چهار عضو اساسی ذیلا تعریف می‌گردد.

1- قلب: فشار خون بالا یکی از مهمتری اعضای بدن ما یعنی قلب را دچار مشکل کرده و به تدریج از کار می‌اندازد. دانشمندان علوم طبی برای آن اصطلاح گاردیو میگالی یا بزرگی و تنبلی قلب را استفاده می‌کنند. همچنین احتمال سکته‌های قلبی نیز با وجود این مریضی بالا می‌رود. امراض عروقی پایه برای سکته‌های قلبی می‌باشند.

2- کلیه: مریضی فشارخون بالا همانطور که ابتدای مطلب عنوان کردیم به مرور زمان و خاموشانه کلیه را نیز تخریب کرده و از فعالیت باز می‌دارد. اصطلاح این بیماری "فیلر کلیه kidney failure" می‌باشد.

3- مغز: مهم‌ترین بخش وجود ما یعنی مغز نیز از این مریضی آسیب جدی می‌بیند. شاید زیاد شنیده باشید که فلانی سکته مغزی کرده است. فشار خون بالا نقش بسیار مهمی در بروز سکته‌های مغزی دارد. علل و زمینه‌های سکته مغزی از نظر علم طب وسیع و طولانی است.

4- چشم: یکی دیگر از اعضای مهم بدن ما که توسط فشار خون بالا آسیب می‌بیند چشم است. از آنجایی که قرار نیست با نوشتن مکانیزم‌ها و ادله‌های طبی، این متن به درازا کشیده شود، همین‌قدر کافی است که توجه داشت که فشار خون بالا چشم را تا درجه‌ی کوری نیز به پیش ببرد.

مجددا تاکید می‌شود ک مشکلات ذکرشده‌ی بالا بصورت تدریجی و طولانی‌مدت با حضور عوامل زمینه‌ساز ایجاد می‌گردند.

وظیفه ما:
وظیفه‌ی اول ما چک‌کردن فشار خون است. باید به صورت مرتب حداقل هر شش ماه یا یک سال بعد از سن 30 سالگی فشار خود را چک (تعیین) کنیم. وظیفه‌ی دوم اینکه مواظب عوامل زمینه‌ساز یا ریسک خطر که قبلا ذکر گردید باشیم. اقداماتی از قبیل مصرف غذای کم‌چرب، ورزش مرتب، نمک کمتر، کاهش تشویش، کنترل قند، عدم استفاده از مخدرها و امثار آن. 

باید توجه داشت که بعضی عوامل پر اهمیتِ ابتلا به فشارخون بالا مانند تغییرات جنیتیکی، ارثیت و افزایش سن، غیر قابل کنترول هستند. زمانی که دچار فشار خون بالا شدیم توصیه‌ داکتران اموری مانند تغییر سبک زندگی یعنی تغذیه و ورزش می‌باشد. همچنین داروهایی نیز برای کنترل فشار خون از طرف پزشکان تجویز می‌شود. مقدار یا درجه فشار نورمال برای اکثر افراد 120/80 است.

نویسنده: سیدعلی توحیدی