روز سی‌ام ذی‌القعده سال 220 هجری‌قمری مصادف با روز شهادت حضرت جواد‌الائمه علیه‌السلام می‌باشد. به همین مناسبت در ادامه به نکاتی چند پیرامون آن امام بزرگوار اشاره خواهد شد.

1. معنا و تعریف امامت
امامت ولایتی الهی از جانب پروردگار متعال بر مردم است که جامع تمام شئون دین و دنیا می‌باشد. این ولایت همراه با علم و دانش به تمام احکام الهی و تفسیر آن است. اضافه بر آن که امامان معصوم مسئول تربیت ظاهری و باطنی انسان‌ها همراه با عصمت از خطا و گناه با تائید الهی می‌باشند.

2. آیا کودک نابالغ می‌تواند امام و پیامبر شود؟
آنچه از قرآن کریم استفاده می‌شود، بلوغ در امر نبوت و امامت شرط نبوده و نیست؛ همچنانکه برخی از پیامبران در دوران طفولیت به مقام نبوت رسیده‌اند.

خداوند متعال درباره‌ی حضرت یحیی (ع) در سوره مریم می‌فرماید: "وآتیناه الحکم صبیا...یعنی: ما فرمان نبوت را در طفولیت به او دادیم." همچنین در داستان حضرت عیسی (ع) نیز آمده است که در ایام کودکی فرمود: "إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا...یعنی: من بنده خدا هستم، کتاب آسمانی به من بخشیده و مرا پیامبر قرار داده است." در حالی که آن حضرت این کلام را زمانی فرمودند که در گهواره بودند‌.

گفتگوی میان مامون و یکی از علمای برجسته زمان
روزی مامون به اسحق گفت آن‌ هنگام که پیامبر اسلام (ص) مبعوث شد، از تمام اعمال چه عملی افضل بود؟

اسحق گفت: اخلاص در شهادت به توحید و رسالت پیامبر اکرم (ص).

مامون گفت: آیا کسی را سراغ داری که بر علی (ع) در اسلام آوردن پیشی گرفته باشد؟

اسحق گفت: علی (ع) اسلام آورد در حالی که کودک بود و احکام الهی بر او جاری نمی‌شد.

مامون گفت: آیا اسلام علی (ع) به دعوت پیامبر (ص) نبود؟ آیا پیامبر (ص) اسلام‌ او را نپذیرفت؟ چگونه ممکن است پیامبر (ص) کسی را به اسلام دعوت کند که اسلامش پذیرفتنی نیست؟

اسحق پاسخی نداشت که بدهد.

ماجرای یوم‌الدار
داستان یوم‌الدار در روایات متعددی آمده است به این مضمون که پیامبر اسلام (ص) غذایی آماده کرد، تمام بستگان خویش را دعوت کرد و آنها را به اسلام فراخواند و فرمود نخستین کسی که دعوت من را برای دفاع از اسلام بپذیرد برادر، وصی و جانشین من خواهد بود. کسی جز حضرت علی (ع) دعوت آن حضرت را نپذیرفت. پیامبر (ص) فرمود تو برادر، وصی و جانشین من هستی. بعد از آن سران مشرکین از روی تمسخر به ابوطالب می‌گفتند تو باید از فرزندت پیروی نمایی!

بدون شک سن بلوغ شرط نیست. هر انسانی که عقل تمیز کافی داشته باشد اسلام‌اش پذیرفته می‌شود.

یکی از ائمه معصومین ما که در سن هشت سالگی بعد از شهادت پدرش امام رضا علیه‌السلام به مقام امامت رسیده است امام جواد (ع) می‌باشد. دهان برخی یاوه‌گویان باز شد که شیعه در آن زمان سطح علمی و فکری‌‌اش آنچنان ضعیف بود که امامت یک کودک ۸ ساله را قبول کردند. اما واقعیات تاریخی این مطلب را تکذیب می‌کند، زیرا سطح علمی و فقهی این طائفه در حدی‌ بود که از طرف همه مکاتب و حوزه‌های فکری رقیب مورد تحسین و بزرگداشت و تقدیر قرار می‌گرفتند.

مکتب عظیمی که حاصل کوشش امامان باقر و صادق علیهم‌السلام بود، بزرگترین حوزه فکری و علمی اسلام بود که در آن روزگار، جهان اسلام به خود دیده بود. آنجا دو نسل پیاپی از شاگردان حضرت امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) فعالیت داشتند. آن دو امام معصوم در میدان فقه و تفسیر کلام و حدیث و در همه جوانب و ارکان معرفت اسلامی در راس طائفه شیعه قرار داشتند.

احمد امین مصری مطرح می‌کند که امامان شیعه از چشم‌ها پنهان می‌شدند و به دعوت پنهانی اکتفا می‌کردند تا محبت و گرایش مردم به آنان باقی بماند. پاسخ این است که هیچ‌یک از ائمه از چشم مردم پنهان نبوده‌اند. امام جواد (ع) نیز همچون ائمه‌ی دیگر، حرکت‌های علمی و مبارزاتی خود را علناً در میان اجتماع داشتند. همین فعالیت‌های امام عاملی شد تا معتصم عباسی وادار شود که امام را از مدینه تبعید و بالاخره در بغداد به شهادت برساند. در حالی که کسی کاری به انسان منفعل و پنهان ندارد.

یک نمونه بارز از حرکت‌های علمی امام جواد (ع) در زمان مامون این است که روزی مامون از یحیی ابن اکثم که در آن روزگار از بزرگان و متفکران عصرش بود درخواست کرد که از امام جواد علیه‌السلام مسائل را سوال کند که امام نتواند جواب بدهد. یحیی ابن اکثم در مجلسی که ترتیب داده شده بود از امام اجازه خواست که از ایشان سوال کند. امام اجازه داد.

یحیی گفت: درباره کسی که در احرام باشد و شکاری را بکشد چه نظر دارید؟

امام جواد (ع) فرمود: آیا وقتی صید را کشت در حل بود یا حرم؟ آیا آن مجرم به این کار آگاه بود یا جاهل؟ به عمد آن را کشت یا به سهو؟  آیا آزاد بود یا بنده؟ صغیر بود یا کبیر؟ آغازکننده به قتل بود یا در مقام دفاع بود؟ آیا آن شکار از جمله پرندگان بود یا نه؟ از شکارهای کوچک بود یا بزرگ؟ در آنچه کرد پافشاری داشت یا پشیمان شده بود؟ شکار در شب روی داد یا در روز؟ آیا برای عمره محرم شده بود یا برای حج واجب؟

یحیی ابن اکثم شگفت‌زده بر جای ماند و در چهره‌اش ناتوانی دیده می‌شد؛ چنانکه اهل مجلس هم بر ‌آن پی بردند.!

بنابراین هیچ یک از ائمه اطهار علیهم‌السلام از چشم مردم پنهان نبوده‌اند و فعالیت‌شان نیز پنهانی نبوده است. آن بزرگواران در تمام عمرشان حرکت‌های علمی و مبارزاتی متعددی داشتند.

نویسنده: یارمحمد رحمتی