امام علی النقی الهادی علیه‌السلام دهمین پیشوای شیعیان، بنابرقول مشهور در سوم رجب سال 254 هجری قمری به دستور معتز مسموم شد و به شهادت رسید.
در روز شهادت امام هادی علیه‌السلام بسیاری از بنی‌هاشم و دیگران در منزل امام جمع شده بودند و شیون و زاری می‌کردند و فریاد می‌زدند:«وای بر ما از بی‌کسی و بی‌یاری! وای بر مستمندان و یتیمان از تنهایی!» سپس امام حسن عسکری علیه‌السلام بر بدن پاک آن حضرت نماز خواند. سیل عاشقان آن حضرت که خبر شهادت ایشان را شنیده بودند، با اندوهی فراوان برای تشییع پیکر آن حضرت گرد آمدند، فراوانی جمعیت آن قدر زیاد بود که حرکت کردن میان آنها برای امام حسن عسکری علیه‌السلام مشکل شده بود.
در ادامه، به مناسبت فرارسیدن سالروز شهادت امام هادی علیه‌السلام، به 40 حدیث گران‌بها از آن امام بزرگوار اشاره خواهد شد:
۱ ــ قالَ الإمامُ علی‌بن محمد النقی الهادی: الدُّنْیا سُوقٌ رَبحَ فیها قَوْمٌ وَخَسِرَ آخَرُونَ. [أعیان الشّیعه: ج۲، ص۳۹]
فرمود: دنیا همانند بازارى است که عدّه‌اى در آن [براى آخرت] سود مى‌برند و عدّه‌اى دیگر ضرر و خسارت متحمّل مى‌شوند.
۲ ــ قالَ (علیه السلام): یَاْتى عَلماءُ شیعَتِنا الْقَوّامُونَ بِضُعَفاءِ مُحِبّینا وَأهْلِ وِلایَتِنا یَوْمَ الْقِیامَهِ، وَالاْنْوارُ تَسْطَعُ مِنْ تیجانِهِمْ. [بحارالأنوار: ج۲، ص۶، ضمن ح۱۳]
فرمود: علما و دانشمندانى که به فریاد دوستان و پیروان ما برسند و از آنها رفع مشکل نمایند، روز قیامت در حالى محشور مى‌شوند که تاج درخشانى بر سر دارند و نور از آنها مى‌درخشد.
۲ ــ قالَ (علیه السلام): یَاْتى عَلماءُ شیعَتِنا الْقَوّامُونَ بِضُعَفاءِ مُحِبّینا وَأهْلِ وِلایَتِنا یَوْمَ الْقِیامَهِ، وَالاْنْوارُ تَسْطَعُ مِنْ تیجانِهِمْ. [بحارالأنوار: ج۲، ص۶، ضمن ح۱۳]
فرمود: علما و دانشمندانى که به فریاد دوستان و پیروان ما برسند و از آنها رفع مشکل نمایند، روز قیامت در حالى محشور مى‌شوند که تاج درخشانى بر سر دارند و نور از آنها مى‌درخشد.
۳ ــ قالَ(علیه السلام): الْغَضَبُ عَلى مَنْ لاتَمْلِکُ عَجْزٌ، وَعَلى مَنْ تَمْلِکُ لُؤْمٌ. [مستدرک الوسائل: ج۱۲، ص۱۱، ح۱۳۳۷۶]
فرمود: غضب و تندى در مقابل آن کسى که توان مقابله با او را ندارى، علامت عجز و ناتوانى است، ولى در مقابل کسى که توان مقابله و رودرروئى او را دارى علامت پستى و رذالت است.
۴ ــ قالَ (علیه السلام): مَنْ اَطاعَ الْخالِقَ لَمْ‌یُبالِ بِسَخَطِ الْمَخْلُوقینَ. [بحارالا نوار: ج۵۰، ص۱۷۷، ح۵۶]
فرمود: هرکس مطیع و پیرو خدا باشد از قهر و کارشکنى دیگران باکى نخواهد داشت.
۵ ــ قالَ (علیه السلام): السَّهَرَ أُلَذُّ الْمَنامِ، وَالْجُوعُ یَزیدُ فی طیبِ الطَّعامِ. [بحارالانوار: ج۸۴ ص۱۷۲]
فرمود: شب‌زنده‌دارى، خواب بعد از آن را لذیذ مى‌گرداند؛ و گرسنگى بر خوشمزگى طعام مى‌افزاید.
۶ ــ قالَ (علیه السلام): مَن کَانَ عَلی بَیِّنهٍ مِن رَبِّهِ هَانَت عَلیهِ مَصائِبُ الدُّنیا وَلَو قرضَ ونشرَ. [تحف العقول، ص۵۱۱]
فرمود: هر که بر طریق خداپرستی محکم و استوار باشد، مصائب دنیا بر وی سبک آید، گرچه تکه تکه شود.
۷ ــ قالَ (علیه السلام): التَّواضُعُ أَن تُعطِی النّاسَ مَا تُحِبُّ أَن تُعطاه. [المحجه البیضاء، ج۵، ص۲۲۵]
فرمود: فروتنی در آن است که با مردم چنان کنی که دوست داری با تو چنان باشند.
۸ ــ قالَ (علیه السلام): العُقُوقُ یُعَقِّب القِلَّه ویُؤدِّی إِلی الذِّلَّه. [مسند الامام الهادی، ص۳۰۳]
فرمود: نارضایتی پدر و مادر، کم‌توانی را به‌دنبال دارد و آدمی را به ذلت می‌کشاند.
۹ ــ قالَ (علیه السلام): إنَّ اللهَ جَعَلَ اَلدُّنیا دارَ بَلوی وَالآخِرَهَ دارَ عُقبی وَجَعَلَ بَلوَی الدُّنیا لِثَوابِ الآخِرَهِ سَبَباً، وَثَوابَ الآخِرَهِ مِن بَلوَی الدُّنیا عِوَضاً. [اعلام الدین، ص۵۱۲]
فرمود: خداوند دنیا را منزل حوادث ناگوار و آفات, و آخرت را خانه ابدی قرار داده است و بلای دنیا را وسیله به دست آوردن ثواب آخرت قرار داده است و پاداش اُخروی نتیجه بلاها و حوادث ناگوار دنیاست.
۱۰ ــ قالَ (علیه السلام): مَن کانَت لَهُ اِلَی اللهِ حاجَهٌ فَلیَزُر قَبرَ جَدِّیَ الرِّضا (علیه السلام) بِطوُسٍ وَهُوَ عَلی غُسلٍ وَلیُصَلِّ عِندَ رَأسِهِ رَکعَتَینِ وَلیَسئَلِ اللهَ حاجَتَهُ فی قُنوُتِهِ فَاِنَّهُ یَستَجیبُ لَهُ ما لَم‌یَسئَل مَأثَماً أو قَطیعَهَ رَحِمٍ. [وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۵۶۹]
فرمود: کسی که از خدا حاجتی را می‌خواهد؛ قبر جدم حضرت رضا (علیه السلام) را در طوس با غسل، زیارت کند و دو رکعت نماز بالای سرش بخواند و در قنوت نماز، حاجت خویش را طلب نماید در این صورت حوائج وی مستجاب می‌شود، مگر آن که طلب انجام گناه و یا قطع رحم را کند.
۱۱ ــ قالَ (علیه السلام): اَلحَسَدُ ماحِقُ الحَسَناتِ وَالزَّهوُ جالِبُ المَقتِ. [بحارالانوار، ج۶۹، ص۲۰۰]
فرمود: حسد، کارهای خوب را از بین می‌برد و دروغ، دشمنی می‌آورد.
۱۲ ــ قالَ (علیه السلام): ألنّاسُ فِی الدُّنیا بِالأَموالِ وَ فی الآخِرَهِ بِالأَعمالِ. [بحارالانوار، ج۷۸، ص۳۶۸]
فرمود: مردم در دنیا با اموالشان و در آخرت با اعمالشان هستند.
۱۳ ــ قالَ (علیه السلام): مَن هانَت عَلَیهِ نَفسُهُ فَلاتَأمَن شَرَّه. [میزان الحکمه، ج۳، ص۴۴]
فرمود: کسی که ارزش و شخصیت خود را پست شمارد، از شرّ او آسوده مباش.
۱۴ ــ قالَ (علیه السلام): مَن تَواضَعَ فِی الدُّنیا لِاخوانِهِ فَهُوَ عِندَ اللهِ مِنَ الصِّدّیقینَ وَمِن شیعَهِ عَلِیِّ‌بنِ أَبِی‌طالبٍ (علیه السلام) حَقّاً. [احتجاج، ج۱، ص ۴۶۰]
فرمود: کسی که در معاشرت با برادران دینی خود تواضع کند، به‌راستی چنین کسی نزد خدا از صدّیقین و از شیعیان علی‌بن ابی‌طالب (علیه السلام) خواهد بود.
۱۵ ــ قالَ (علیه السلام): لَو سَلَکَ النّاسُ وادِیاً شُعباً لَسَلَکتُ وادِیَ رَجُلٍ عَبَدَ اللهَ وَحَدَهُ خالِصاً. [میزان الحکمه، ج۳، ص۶۰]
فرمود: اگر مردم در راههای مختلف حرکت کنند، هرآینه من در مسیر و وادی مَردی حرکت خواهم کرد، که خدا را به‌تنهایی خالصانه عبادت می‌کند.
۱۶ ــ قالَ (علیه السلام): العُجبُ صارِفٌ عَن طَلَبِ العِلمِ، داعٍ اِلَی الغَمطِ وَالجَهلِ. [میزان الحکمه، ج۶، ص۴۶]
فرمود: خودپسندی مانع تحصیل علم است و انسان را به‌سوی نادانی و خواری می‌کشاند.
۱۷ ــ قالَ (علیه السلام): مَن رَضِیَ عَن نَفسِهِ کَثُرَ السّاخِطُونَ عَلَیهِ. [بحارالانوار، ج۱۷، ص۲۱۵]
فرمود: کسی که پرمدّعی و از خود راضی باشد؛ بدگویان او زیاد خواهند شد.
فرمود: باورع و باتقوا باشید که این ورع و تقوا همان دینی است که همواره ما ملازم آن هستیم و پایبند به آن می‌باشیم و از پیروان خود نیز می‌خواهیم که چنین باشند. از ما [با عدم رعایت تقوا] شفاعت نخواهید و ما را به زحمت نیندازید.
۱۹ ــ قالَ (علیه السلام): مَااستَرَحَ ذُو الحِرصِ. [مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۶۲]
فرمود: انسان حریص آسایش ندارد.
۲۰ ــ قالَ (علیه السلام): اِنّ لِلهِ بِقاعاً یُحِبُّ أن یُدعی فیها فَیَستَجیبَ لِمَن دَعاهُ وَالحَیرُ مِنها. [تحف العقول، ص۴۸۲]
فرمود: مکان‌هایی برای خداوند متعال وجود دارد که دوست دارد در آنها به درگاهش دعا کنند تا به مرحله اجابت برسد و حائر حسین (علیه السلام) یکی از آن مکان‌هاست.
۲۱ ــ قال َ(علیه السلام): اِنَّ مَوضِعَ قَبرِهِ [أی الرضا] لَبُقعَهٌ مِن بُقاعِ الجَنَّهِ لایَزُورُها مُؤمِنٌ اِلّا أعتَقَهُ اللهُ تَعالی مِنَ النّارِ وَأدَلَّهُ دارَ القَرارِ. [وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۵۶۹]
فرمود: به‌راستی مزار جدم، بقعه‌ای از بقاع بهشت است که هیچ مؤمنی آنجا را زیارت نمی‌کند مگر آنکه خداوند او را از آتش جهنم نجات می‌دهد.
۲۲ ــ قال َ(علیه السلام): وَاعلَمُوا اَنَّ النَّفسَ أقبَلُ شَیءٍ لِما أُعطِیَت وَأمنَعُ شَیءٍ لِما مُنِعَت. [بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۷۱]
فرمود: بدانید که نفس آدمی آنچه را مطابق میل اوست به‌آسانی می‌پذیرد و اما چیزهایی را که مورد میل و قبول او نیست بسیار سخت می‌پذیرد.
۲۳ ــ قال َ(علیه السلام): اُذکُر مَصرَعَکَ بَینَ یَدَی أهلِکَ، وَلا طَبیبٌ یَمنَعُکَ وَلا حَبیبٌ یَنفَعُکَ. [میزان الحکمه، ج۱۰، ص۵۷۹]
فرمود: هنگامۀ جان‌دادنت در برابر خانواده را به یاد آور که نه پزشکی می‌تواند مرگ را از تو دور بگرداند و نه دوستی می‌تواند تو را یاری نماید.
۲۴ ــ قال َ(علیه السلام): مَن أطاعَ الخالِقَ فَلَم‌یُبالِ بِسَخَطِ المَخلُوقینَ وَمَن أسخَطَ الخالِقَ فَلیَیقَنَ أن یَحِلَّ بِهِ سَخَطُ المَخلُوقینَ. [سفینه البحار، ج۲، ص۳۴۳]
فرمود: هرکس از خدا اطاعت کند از خشم مخلوق و مردم نمی‌ترسد و آن که خدا را به خشم آورد پروردگار، وی را دچار خشم مخلوق خود می‌نماید.
۲۵ ــ قالَ (علیه السلام): اَلشّاکِرُ أسعَدُ بِالشُّکرِ مِنهُ بِالنِّعمَهِ الَّتی أوجَبَتِ الشُکرَ لَأَنَّ النِّعَمَ مَتاعٌ والشُکرُ نِعَمٌ وَعُقبی. [تحف العقول، ص۴۸۳]
فرمود: شکرگزاری از نعمت، از خود نعمت بهتر است چون نعمت متاع دنیای فانی است و لکن شکر، نعمت جاودانه آخرت است.
۲۶ ــ قال َ(علیه السلام): الْحَسَدُ ماحِقُ الْحَسَناتِ، وَالزَّهْوُ جالِبُ الْمَقْتِ، وَالْعُجْبُ صارِفٌ عَنْ طَلَبِ الْعِلْمِ داع إلَى الْغَمْطِ وَالْجَهْلِ، وَالبُخْلُ أذَمُّ الاخْلاقِ، وَالطَّمَعُ سَجیَّهٌ سَیِّئَهٌ. [بحارالأنوار: ج۶۹، ص۱۹۹، ح۲۷]
فرمود: حسد موجب نابودى ارزش و ثواب حسنات مى گردد. تکبّر و خودخواهى جذب کننده دشمنى و عداوت افراد مى‌باشد. عُجب و خودبینى مانع تحصیل علم خواهد بود و در نتیجه شخص را در پستى و نادانى نگه مى‌دارد. بخیل بودن بدترین اخلاق است; و نیز طمع داشتن خصلتى ناپسند و زشت مى‌باشد.
۲۷ ــ قال َ(علیه السلام): تَطْلُبِ الصَّفا مِمَّنْ کَدِرْتَ عَلَیْهِ، وَلاَ النُّصْحَ مِمَّنْ صَرَفْتَ سُوءَ ظَنِّکَ إلَیْهِ، فَإنَّما قَلْبُ غَیْرِکَ کَقَلْبِکَ لَهُ. [أعلام الدین: ص۳۱۲، س۱۴]
فرمود: از کسى که نسبت به او کدورت و کینه دارى، صمیـمیــت و محبــت مجـوى؛ همچنین از کسى که نسبت به او بدگمان هستى، نصیحت و موعظه طلب نکن؛ چون دیدگاه و افکار دیگران نسبت به تو همانند قلب خودت نسبت به آنها مى‌باشد.
۲۸ ــ قال َ(علیه السلام): اَلْحِکْمَهُ لاتَنْجَعُ فِى الطِّباعِ الْفاسِدَهِ. [نزهه الناظر و تنبیه الخاطر: ص۱۴۱، ح۲۳]
فرمود: حکمت اثرى در دلها و قلبهاى فاسد نمى‌گذارد.
۲۹ ــ قال َ(علیه السلام): الْهَزْلُ فکاهَهُ السُّفَهاءِ، وَصَناعَهُ الْجُهّالِ. [بحارالأنوار، ج۷۵، ص۳۶۹، ح۲]
فرمود: مسخره کردن و شوخى‌ها ــ ى بى‌مورد ــ از بى‌خردى است و کار انسان‌هاى نادان مى‌باشد.
۳۰ ــ قال َ(علیه السلام): اِنَّ الحَرامَ لاینمى وَاِن نَمى لایبارَک لَهُ فیهِ وَما اَنفَقَهُ لَم‌یؤجَرعَلَیهِ وَما خَلَّـفَهُ کانَ زادَهُ اِلَى النّارِ. [کافى، ج۵، ص۱۲۵، ح۷]
فرمود: به‌راستى که حرام افزایش (رشد و نمو) نمىیابد و اگر افزایش یابد، برکتى ندارد و اگر انـفاق شود، پاداشى ندارد و اگر بماند، توشهاى به‌سوى آتـش خواهد بود.
۳۱ ــ قال َ(علیه السلام): اَلنّاسُ فِى الدُّنیا بِالاَموالِ و َفِى الآخِرَهِ بِالاَعمالِ. [بحارالأنوار، ج۷۸، ص۳۶۸، ح۳]
فرمود: اعتبار مردم در دنیا به مال است و در آخرت به عمل.
۳۲ ــ قال َ(علیه السلام): أمّا إنّک لَو زُرتَ قَبرَ عَبدِالعَظیمِ عِندَکم لَکنتَ کمَن زارَ الحُسَینَ‌بنَ عَلِیِّ (علیه السلام). [میزان الحکمه، ح۷۹۸۴]
فرمود (خطاب به یکی از اهالی ری): بدان که اگر در شهر خودتان قبر عبدالعظیم را زیارت کنى، همچون کسى هستی که حسین‌بن على (علیه السلام) را زیارت کرده باشد.
۳۳ ــ قال َ(علیه السلام): إِنَّ اللهَ لایُوصفُ إلا بِما وصفَ بِه نَفسهُ، وأَنی یُوصَف الَّذی تُعجِز الحَواسُ أَن تُدرِکهُ والاَوهامُ أَن تنَالهُ و الخطراتُ أن تحُدَّه و الأَبصارُ عَن الِإحاطَه بِه. نَأی فِی قُربه و قَرُب فی نَأیه. [تحف العقول ، ص۵۱۰]
فرمود: به‌راستی که خدا، جز بدانچه خودش را وصف کرده، وصف نشود. کجا وصف شود آن که حواس از درکش عاجز است، و تصورات به کُنه او پی نبرد، و در دیده‌ها نگنجد؟ او با همه نزدیکی‌اش دور است و با همه دوری‌اش نزدیک.
۳۴ ــ قال َ(علیه السلام): المَقادِیر تَریکَ مَا لایخطِر بِبالِک. [مسند الامام الهادی، ص۳۰۳]
فرمود: مقدرات چیزهایی را بر تو نمایان می‌سازد که به فکرت خطور نکرده است.
۳۵ ــ قال َ(علیه السلام): العِتابُ مِفتَاحُ الثِّقالِ، والعِتابُ خَیرٌ مِن الحِقد. [مسند الامام الهادی، ص۳۰۴]
فرمود: گلایه کلید سنگینی است، ولی گلایه بهتر از کینه توزی است.
۳۶ ــ قالَ (علیه السلام): أُذکر حَسراتِ التفرِیطِ بِأخذِ تَقدِیم الحَزم. [تحف العقول، ص۵۱۲]
فرمود: افسوسِ کوتاهیِ کارهای گذشته را با تلاش در آینده جبران کنید.
۳۷ ــ قال َ(علیه السلام): الجاهِلُ أَسیرُ لِسانِه. [مسند الامام الهادی، ص۳۰۴]
فرمود: نادان اسیر زبان خویش است.
۳۸ ــ قال َ(علیه السلام): إِنَّ الظَالِم الحَالِم یَکادُ أَن یُعفَی عَلی ظُلمِه بِحِلمه وإِنَّ المُحِقَّ السَّفِیه یَکادُ أَن یُطفِئ نُورَ حَقِّهِ بِسَفهِه. [مسند الامام الهادی، ص۳۰۴]
فرمود: ستمکار بردبار، چه‌بسا که به‌وسیله حلم و بردباری، از ستمش گذشت شود و چه‌بسا حق‌دار نابخرد، که با سفاهت خود، نور حق خویش را خاموش کند.
۳۹ ــ قال َ(علیه السلام): مُخالَطَهُ الاشْرارِ تَدُلُّ عَلى شِرارِ مَنْ یُخالِطُهُمْ. [نزهه الناظر و تنبیه الخاطر: ص۱۴۱، ح۲۱، مستدرک الوسائل: ج۲، ص۳۳۶، ح۱۱]
فرمود: همنشین شدن و معاشرت با افراد شرور نشانه پستى و شرارت تو خواهد بود.
۴۰ ــ قال َ(علیه السلام): لِبَعْضِ قَهارِمَتِهِ: اسْتَکْثِرُوا لَنا مِنَ الْباذِنْجانِ، فَإنَّهُ حارٌّ فى وَقْتِ الْحَرارَهِ، بارِدٌ فى وَقْتِ الْبُرُودَهِ، مُعْتَدِلٌ فِى الاوقاتِ کُلِّها، جَیِّدٌ عَلى کلِّ حال. [وسائل الشّیعه: ج۱۶، ص۲۱۱، ح۲۱۳۸۲، مستطرفات السّرائر: ص۶۷، ح۱۰٫]
به بعضى از غلامان خود فرمود: بیشتر براى ما بادمجان پخت نمایید که در فصل گرما، گرم و در فصل سرما، سرد است; و در تمام دوران سال معتدل مى‌باشد و در هر حال مفید است.