افراد دردمند و گرفتار، نذر می‌کنند که اگر گرفتاری آنان برطرف و گره از کارشان گشوده شود، مبلغی را به ضریح یکی از مشاهد بریزند و یا گوسفندی را برای اطعام زائران آن‌ها ذبح کنند و چنین می‌گویند: «لله علیًّ کذا ان کان کذا».
 
این مطلب در میان تمامی مسلمانان رواج کامل دارد؛ به خصوص مراکزی که در آن‌ها قبور صالحان و اولیای الهی است. وهابی‌ها نسبت به این قضیه حساسیت دارند و نویسنده حتاک آن‌ها به نام «عبدالله قصیمی» می‌نویسد: «شیعه به خاطر اعتقاد به الوهیت علی و فرزندان او، قبر و صاحبان آن را می‌پرستند، از این جهت مدفن آن‌ها را آباد کرده و از هر گوشه جهان، به زیارت آنان می‌شتابند و نذر و قربانی تقدیم آن‌ها می‌کنند و خون و اشک بر سر قبر آن‌ها می‌ریزند.(الصراع، ج1 ص54)
 
این نویسنده وهابی مسأله را مربوط به شیعه دانسته، در حالی که ریشه و بانی وهابیت(ابن تیمیه)، مسأله را در شعاع وسیع‌تری بحث کرده و آن‌را مربوط به نوع مسلمین دانسته است؛ آن‌جا که می‌گوید: «و قال العزامي في فرقان القرآن ص 133: و قال [ يعني ابن تيمية]: مننذر شيئا للنبي صلى الله عليه و سلم أو غيره من النبيين و الأولياء من أهل القبور أو ذبح له ذبيحة كان كالمشركين الذين يذبحون لأوثانهم وينذرون لها فهو عابد لغير الله فيكون بذلك كافرا».(فرقان القرآن، ص132، نگارش، عزامی، نقل از ابن تیمیه)
 هرکس برای پیامبر و یا پبامیران دیگر و اولیا چیزی را نذر و قربانی کند، بسان مشرکان می‌گردد که برای بت‌های خود نذر می‌کردند و یا برای آن‌ها ذبح می‌کردند. او غیر خدا را می‌پرستد و بدین وسیله کافر می‌گردد.
 
استاد و شاگرد هردو فریب ظاهر را خورده‌اند و به حکم شباهت ظاهری، هر دو را با یک چوب رانده‌اند؛ درحالی که در اعمال مشترک، میزان و ملاک، قضاوت ظاهر نیست، بلکه ملاک، نیت و قصد قلبی است.
 
اگر شباهت ظاهری کافی در قضاوت باشد، بسیاری از اعمال فریضه حج شبیه اعمال بت‌پرستان است که بر گرد سنگ و گل طواف می‌کردند و بت‌های چوبی و فلزی خود را می‌بوسیدند و شبیه همین کار را ما نیز انجام می‌دهیم؛ دور کعبه که از سنگ و گل است، می‌گردیم و حجرالاسود را می‌بوسیم و در منا خون می‌ریزیم و... این‌که ظاهر اعمال شبیه به هم است، بدون در نظرگرفتن نیت‌ها و انگیزه‌ها نمی‌توان حکم آن‌ها را یکی دانست.
 
در این مورد مؤلف کتاب «صلح الاخوان» جمله ای دارد که نقل آن روشن‌گر وضع مسأله است؛ آن‌جا که می‌گوید: «إن المسألة تدور مدار نيات الناذرين وإنما الأعمال بالنيات فإن كان قصد الناذر الميت نفسه والتقرب إليه بذلك لم يجز قولا واحدا، و إن كانقصده وجه الله تعالى وانتفاع الأحياء بوجه من الوجوه وثوابه لذلك المنذور له الميت سواء عين وجها من وجوه الانتفاع أو أطلق القول فيه، ويكون هناك ما يطرد الصرف فيه في عرف الناس من مصالح القبر أو أهل بلده أو مجاوريه أو الفقراء عامة أو أقرباء الميت أو نحو ذلك ، ففي هذه الصورة يجب الوفاء بالنذور.(صلح الاخوان، ص102)
 
این دانشمند اهل سنت که خود نقاد عقاید وهابی‌ها است، در این عبارت کوتاه مسأله را از دیدگاه نیت‌ها و انگیزه‌ها بررسی می‌کند و می‌گوید: «در این‌جا دائر مدار، نیت نذرکنندگان است، همانا ملاک و معیار در هر عملی، نیت آن است، اگر هدف از نذر، تقرب به میت است، شکی نیست که جایز نیست، زیرا باید نذر برای خدا و برای تقرب به او باشد، و اگر نذر برای خدا و برای تقرب به او است و نتیجه آن، بهره‌مندی گروهی از مردم از آن، و اهدای ثواب آن به میت است، در آن اشکالی نیست و باید بر نذر وفا شود».
 
تفاوت جوهری بین عمل بت‌پرستان و عمل مسلمانان وجود دارد؛ زیرا هدف آنان از تقدیم هدایا و ذبح حیوانات، کسب و تقرب به بتان بوده و حتی ذبیحه را به نام آن‌ها ذبح می‌کردند و کاری جز بت و کسب تقرب به او نداشتند؛ در حالی که هدف مسلمانان کسب رضای خداوند و اهدای ثواب آن به میت است؛ لذا در نذرهای خود لفظ جلاله(الله) را به میان می‌آورند و می‌گویند: «الله علیًّ ان قضیت حاجتی ان افعل کذا» که در واقع هدف از نذر، کسب تقرب به درگاه الهی است و اهدای ثواب آن به صاحب قبر، و مصرف نذر؛ فقرا بینوایان و دیگر مصارف خیریه است.
 
با این حال چگونه این عمل را شرک خواند؟
 
در احادیث اسلامی بر این مطلب نظایر زیادی است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنم:
1ـ  مردی در زمان پیامبر(صلی‌الله علیه و آله) نذر کرد که شتری را در «بوانه» نحر کند، به محضر پیامر آمد و آن حضرت را از جریان مطلع ساخت، پیامبر فرمود: «آیا در آن‌جا در عصر جاهلیت بتی وجود داشت که پرستش می‌کردند؟ عرض کرد: خیر. فرمود: آیا در آن‌جا یکی از اعیاد جاهلی، اجتماعی تشکیل می‌شد؟ عرض کرد: نه، در این هنگام فرمود: به نذر خود جامه عمل بپوشان؛ زیرا نذر در دو مورد درست نیست: الف- در مورد گناه و نافرمانی خدا و ب- در چیزی که انسان مالک آن نیست.(فرقان القرآن، ص133).
 
2ـ   زنی خطاب به پیامبر عرض کرد: نذر کرده‌ام در محل خاصی حیوانی را  ذبح کنم، فرمود: آیا برای بت نذر کردی؟ گفت: خیر، فرمود: به نذر خود عمل کن.
 
موارد بسیاری وجود دارد که مسلمانان نذر می‌کردند برای خدا و اهدای ثواب نذر برای گذشتگان خود، و حال این‌که رسول خدا نه تنها منع نمی‌کردند، بلکه سفارش هم می‌نمودند، ولی متأسفانه پیروان محمد بن عبدالوهاب امروزه دین جدیدی آورده که دستوراتش بر خلاف دستورات دین اسلام است؛ پس وظیفه مسلمانان راستین این است که درباره دین حق تحقیق کنند تا حقیقت را پیدا کنند.

گردآورنده: سید اسدالله حسینی