در روایتی ارزشمند از امام صادق (علیه السلام) اینچنین نقل شده است:
«إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکَّةُ وَ إِنَّ لِلرَّسُولِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِینَةُ وَ إِنَّ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکُوفَةُ وَ إِنَّ لَنَا حَرَماً وَ هُوَ بَلْدَةُ قُم؛ همانا خداوند متعال حرمی دارد که شهر مکه است، و رسول خدا حرمی دارد که شهر مدینه است و امیرالمؤمنین حرمی دارد که شهر کوفه است و ما (اهل بیت) نیز حرمی داریم که شهر قم است.»
حضرت فاطمه معصومه (ع) در اوّلین روز ماه ذىالقعده سال 173 هـ ق، 25 سال بعد از تولد حضرت امام رضا (ع) در شهر مدینه منوّره چشم به جهان گشود.
از میان فرزندان بزرگوار حضرت امام موسى بن جعفر(ع)، دو فرزند ایشان یعنى حضرت امام على بن موسى الرضا (ع) و حضرت فاطمه کبری (ع) ملقّب به معصومه، از ویژگیهای خاص برخوردار بودهاند تا ادامهدهندهی خطّ امامت بعد از پدر باشند.
آن حضرت به همراه امام رضا (ع) هر دو در دامان پاک یک مادر بزرگوار به نام حضرت نجمه خاتون (س) که از مهاجران مغرب بود، رشد و پرورش یافتهاند. این در حالى است که پدر بزرگوارشان پیوسته در زندان هارونالرشید به سر مىبردند و سرانجام در همان زندان، هنگامى که حضرت معصومه (س) در سن ده سالگى بود، به شهادت رسیدند و از آن زمان به بعد حضرت معصومه (س) تحت مراقبت برادرش امام رضا (ع) قرار گرفت.
حضرت معصومه (س)، معصوم به معنایی که در مورد پیامبران و امامان به کار میرود نبوده، امّا ایشان دارای طهارت روح و کمالات معنوی بالایی بودند، به گونهای که به زائرانش وعده بهشت داده شده است.
امام رضا (علیه السلام) نیز در مورد پاداش زیارت خواهر بزرگوارشان حضرت معصومه (سلام الله علیها) اینچنین میفرمایند:
«مَنْ زارَها عارِفاً بِحَقِّها فَلَهُ الْجَنَّةُ؛ هر کس او را در حالی زیارت کند که به حق او آگاه باشد، بهشت پاداش اوست.» 1
پیشگویی تولد حضرت معصومه (سلام الله علیها):
از اموری که به روشنی بیانگر جایگاه رفیع حضرت معصومه (سلام الله علیها) میباشد، این است که امام صادق (علیه السلام) قبل از ولادت او و حتی قبل از ولادت پدر او، از ایشان یاد کرده است. این پیشگویی، بیانگر آن است که این بانوی خاندان نبوت، از امتیازات و ویژگیهای عمیق و ارجمندی برخوردار بوده است، و در سطح بالایی از شخصیت و ارزشهای انسانی و ملکوتی قرار داشته. به عنوان مثال نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمودهاند:
«وَ سَتُدفَنُ فِیها اِمْرَأَهٌ مِنْ اَوْلادِی تُسَمی فاطِمَةُ، فَمَنْ زارَها وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَهُ؛ و به زودی در قم بانویی از فرزندان من به نام فاطمه دفن شود، پس هر کس او را زیارت کند بهشت بر او واجب میشود»2
در ادامه این روایت آمده: امام صادق (علیه السلام) این سخن را قبل از ولادت امام کاظم (علیه السلام) فرمودند. بنابراین با توجه به اینکه امام کاظم (علیه السلام) در سال ۱۲۸ هجری قمری متولد شدهاند، و تولد حضرت معصومه (سلام الله علیها) در سال ۱۷۳ رخ داده، نتیجه میگیریم که امام صادق (علیه السلام) این پیشگویی را ۴۵ سال قبل از تولد حضرت معصومه (سلام الله علیها) فرموده است.
شفاعت تمام شیعیان:
در حدیثی از امام صادق (علیه السلام)، آن امام بزرگوار در خلال پیشگویی از تولد حضرت معصومه (سلام الله علیها)، به این نکته اشاره مینمایند که جایگاه و درجهی معنوی این بانوی گرامی در مرتبهای است که میتواند تمام شیعیان را در روز قیامت شفاعت نماید.
«تُقْبَضُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ مُوسَى وَ تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِمْ؛
در آن شهر (قم) زنی از نسل فرزندان من رحلت خواهد نمود که نامش فاطمه دختر موسی میباشد و به (واسطهی) شفاعت او تمام شیعیان من وارد بهشت خواهند شد.»3
آری؛ حضرت رضا (علیه السلام) نیز به ما یاد داده که در زیارتِ خواهر بزرگوارشان چنین بخوانیم:
«یا فاطِمَهُ اِشْفَعی لِی فِی الْجَنَةِ، فَاِنَ لَکِ عِنْدَاللهِ شأناً مِنَ الشَأنِ؛
ای فاطمه معصومه! در مورد رفتن به بهشت، مرا شفاعت کن، چرا که در پیشگاه خداوند، دارای مقام و منزلتی بس ارجمند هستی.»4
با توجه به این نکته که امام معصوم مبالغه نمیکند و کلامش عین حقیقت است، میتوان نتیجه گرفت که حضرت معصومه (سلام الله علیها) حقیقتاً در شأن و مقامی میباشند که در باب شفاعت مؤمنین گنهکار محدودیتی نداشته و شفاعت ایشان درباره تمام اهل بهشت پذیرفته میشود.
حرم تمام ائمه معصومین ع :
در روایتی ارزشمند از امام صادق (علیه السلام) اینچنین نقل شده است:
«إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکَّةُ وَ إِنَّ لِلرَّسُولِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِینَةُ وَ إِنَّ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکُوفَةُ وَ إِنَّ لَنَا حَرَماً وَ هُوَ بَلْدَةُ قُم؛ همانا خداوند متعال حرمی دارد که شهر مکه است، و رسول خدا حرمی دارد که شهر مدینه است و أمیر المؤمنین حرمی دارد که شهر کوفه است و ما (أهل بیت) نیز حرمی داریم که شهر قم است.»5
در این حدیث از این مکانها به «حرم» تعبیر شده است که در آن معانی و مفاهیم مخصوصی نهفته است. حرم جای مقدسی است که در آن گرانبهاترین سرمایهها را قرار میدهند و مرکز اسرار محسوب میشود. بنابراین همان احترامی که خانه خدا دارد، در مراحل پایینتر برای سرزمین قم وجود دارد. یعنی مرکز اسرار اهل بیت عصمت و طهارت و مرکز علوم آل محمد (علیهم السلام) است.
قرینهی دیگر بر این مطلب در مقایسه نمودن زیارتنامه حضرت معصومه (سلام الله علیها) که از ناحیهی امام معصوم وارد شده، با زیارتنامه دیگر ائمه به دست میآید، چرا که در زیارتنامه تمام ائمه، به همان معصوم سلام داده میشود، اما در زیارتنامه حضرت معصومه (سلام الله علیها)، به صورت مستقیم به تمام چهارده معصوم و حتی انبیاء اولوالعزم سلام داده شده و سپس خدمت حضرت معصومه (سلام الله علیها) سلام و تحیت میدهیم. این مطلب، خود دلیلی بر آن است که حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) حرم تمام پیامبران و امامان (علیهم السلام) نیز میباشد.
1-بحارالانوار جلد 99، صفحه 266
2-همان، ج 57، ص 216
3-همان، ج 57، ص 228
4-همان، ج 99، ص 268
5-همان، ج57، ص216