وحدت امت اسلامی، موضوع اهم و راه بردی ای است که ذهن بسیاری از اندیشمندان و دلسوزان جوامع مسلمان را به خود مشغول داشته است؛ اما جای تاسف در این است که موضوعی به این درجه از اهمیت و حساسیت، فقط در همین مرحله اشغال ذهن و فکر متفکران و نخبگان جهان اسلام باقی مانده و نتوانسته پا را در عرصه و حیطه های کنش و عمل نیز بکشاند.
به نظر می رسد عمده اشکال نخبگان و دلسوزان در این باشد که همواره محدود و منحصر و در یک چهارچوب مشخص و معین فکر کرده اند و کنش و رفتار داشته اند؛ به عنوان مثال هر زمان همایش و نشست های بزرگ و گسترده راه انداخته اند و تعدادی بسیاری از متفکران و ایده و طرح داران و نقشه پردازان در زمینه اتحاد و همبستگی مسلمانان را دور هم جمع کرده اند، سعی شده تا بیشتر کسانی در ترکیب و تشکیل نشستها و همایشها و کنفرانسهای مذکور قرار بگیرند و یا به عنوان مهمان دعوت شوند که از همسویی در اندیشه و رفتار و کنش برخوردارند.
همایش ها و نشست هایی به سبک و سیاقی که گفته شد از جهتی خوب و از ناحیه ای نیز مناسب نبوده و می تواند خود باعث مشکل شده و به عنوان یک دافعه جدی در برابر هدف قرار گیرد. خوب از این جهت است که در هر حال تعدادی از دولتها و ملتهای همسو را دور هم جمع کرده و موجب نزدیکی هر چه بیشتر افکار و رفتار در میان کتله عظیم و اما نه همه ی مسلمانان در سطح جهان می شود؛ که این موجب برخی از محسنات خوب دیگر هم می شود؛ مانند تقویت روحیه اعتماد و صداقت میان دولتها و ملتهای همسو و هم سرنوشت و مهیا شدن بسترهای بهتر و مناسب تر برای همکاری و تعاون در طرح های وحدت پذیر میان ملل مسلمان و از همه مهمتر سنجیدن و دست یازیدن به راه کارهای مقابله و مبارزه موثرتر در برابر دشمنان وحدت و اخوت دولتها و ملت هایی که در یک جبهه و سنگر دفاع و هجوم قرار گرفته اند و بسیاری از فوائد و امتیازهای دیگری که می تواند در ضمن یک همچنین وحدت های ولو غیر جامع افراد نیز دستگیر گردد.
اما جهت نامناسب و نکوهیده یک چنین همایش ها و کنفرانس ها، تک بعدی و یا بهتر است گفته شود تک روی آنهاست؛ تک بعدی به این معنی که در یک جهت خاص که تجمع یک جبهه و جناح همسو و همفکر می باشد در حرکت است که مفهوم تک روی نیز در ضمن همین تعریف روشن می شود.
از دید بسیاری از آگاهان و دلسوزانِ خواهان وحدت امت اسلامی، یک چنین همایشها و نشست هایی که با هدف و انگیزه والا و اسلامی- انسانی اتحاد و همبستگی در میان ملل و دول مسلمان در سطح جهان، برپا و راه اندازی می شوند، برای آنکه همه شمول و جامع افراد باشند و تمامی گروه ها و فرقه ها و ملل و نحل اسلامی را زیر بال و پر خویش بگیرد، به هیچ عنوان نباید منحصر و محدود به دولتها وملت های همفکر و همسو در مسائل اعتقادی و سیاسی نباشد و لازم و واجب عقلی و عرفی و حتی سیاسی است تا همه ی دولتها و ملت های مسلمان موجود در این کره خاکی را حاوی و شامل باشد.
نکته مهم این است که برگزار کنندگان یک چنین همایشها و کنفرانسها سعی کنند تا کسانی را هم در این محافل و مجالس شرکت دهند و از آنان رسماً و کتباً دعوت کنند تا حضور یابند و اظهار رای و نظر کنند و با منطق و استدلال خویش، رضایت یا عدم اقناع حاضرین را کسب کنند و حرف خویش را بزنند و در همین همایشها و نشست ها و در حاشیه آنها، میزگردهای حساس و گسترده و لازم میان افکار و آرای موافق و مخالف برگزار شود؛ تا در پرتو مباحث و مباحثه ها، نخبگان و علمای جهان اسلام به نتایج نیک و وحدت بخشی در میان خود شان و در میان امت اسلامی دست یابند.
به نظر می رسد عمده ایراد و اشکال یک چنین همایشها و نشست ها در دو طرف مورد نظر، غیبت مخالفان فکری و رفتاری است و همین موضوع خود موجب عمیق شدن شکافها و فاصله ها در میان صاحبان فکر و اندیشه در دو سوی نزاع است و همین روند نامبارک نیز خود بستری شده برای سوء استفاده دشمنان قسم خورده ی اتحاد و یکپارچگی مسلمانان در سطح منطقه و جهان!.
بدیهی است که دولتهای وابسته و عوامل دشمنان اسلام و امت مسلمان از این بحث مستثناء هستند و در واقع و در اصل و اساس محلی از اعراب ندارند؛ چرا که آنها با طرز فکر و نگرش خائنانه و خصمانه نسبت به اسلام و سرنوشت امت اسلامی، هر کدام عامل اجرائی نقشه ها و طرح های خطرناک و ویرانگر دشمنان اسلام و مسلمانان در کشورهای خویش و در منطقه و جهان هستند؛ و با این وصف تخصصاً از بحث خارج هستند.
پس با توضیح بالا، روشن می شود که مراد آن دولتها و به خصوص ملتها و اخصاً نخبگان و علما و اندیشمندان آنها هستند که ممکن است خیلی هم با یکی از دو جبهه ی ناهمسو، همسو و همفکر نباشد؛ اما می دانیم که مسلمان هستند و تا کنون به هر دلیلی نتوانسته ایم کنار هم بنشینیم و تبادله فکر و نظر کنیم و چه بسا در خلال همین گپ و گفتها به همسویی در اندیشه و عمل نیز دست پیدا کنیم که هدف اصلی و غائی همه ما مسلمانان از برگزاری یک چنین کنفرانسها و نشست ها را تشکیل می داد و می دهد.