ترکیه و نیاز مبرم به عادی‌سازی روابط با اعراب

خبرگزاری صدای افغان (آوا): سیاست خارجی فراگیر ترکیه در عرصه معادلات منطقه‌ای در محیط‌های پیرامون خود از خاورمیانه و شمال آفریقا تا مدیترانه شرقی و آسیای مرکزی بر مبنای رویکردی سامان‌یافته که آنکارا را در میدان‌های منطقه‌ای از وضعیت تنظیم‌گر غربی‌ها به یک کنش‌گر محض تبدیل کرده است. در واقع آنکارا با ره‌یافت راهبردیِ حضور فعال در حوزه فعالیت‌های خارجی از وضعیت اپراتوریست غربی‌ها خروج کرده و به یک بازیگر مستقل با علائم خودمحور تبدیل شده است.

برساخت هویتی آنکارا در عرصه سیاست خارجی برای حضور فعال در میدان‌های کنش، بر اساس شاخص‌های تهاجمی شکل گرفته است؛ در واقع ترکیه با طراحی راهبرد منطقه خاکستری، اولویت‌های مبتنی بر حفظ امنیت داخلی و رویکردهای توسعه‌گرایانه در عرصه خارجی را، در مناطق بحران جستجو می‌کند. به موجب همین رفتار تمامیت‌خواه در عرصه سیاست خارجی می‌باشد، که بازآرایی و معماری روندهای بازیگری در میدان‌های منطقه‌ای را در دستور کار خود قرار داده است؛ از این رو تغییر در متغیرهای قطبش«polarization»(پوشش دهنده توزیع قدرت میان واحدها در یک مجموعه است) در معادلات منطقه‌ای با رویکرد برتری آنکارا بر دیگر واحدهای سیاسی منطقه‌ای را دنبال می‌کند.

واقعیت امر این است که ترکیه با زعامت اردوغان به سمت متنوع سازی حوزه فعالیت‌ها در عرصه‌های منطقه‌ای گام برداشته است. از این رو خاورمیانه به عنوان محل و میدان کنش کلاسیک ترکیه از جمله مناطقی است که با آغاز بحران در سوریه به مرکز توجه فعالیت‌های منطقه‌ای ترکیه تبدیل شد. شایان به ذکر است که در گذر از شرایط بحرانی موجود در منطقه و نقش‌آفرینی ترکیه در مناطق بحران، بسترهای اصطکاک ترکیه با دیگر قدرت‌های رقیب آنکارا در منطقه مانند ریاض شکل گرفت و آغاز شد؛ نقطه آغاز تعارض و منازعات دیپلماتیک ترکیه و سعودی با بحران قطر شکل جدی‌تری به خود گرفت. در واقع شکل‌گیری بسترهای تعارض و درگیری میان قطر با سه کشور عربی (مصر، بحرین و امارات) به رهبری ریاض موجب شد تا قطر با محاصره و تحریم‌های دیپلماتیک – سیاسی و تجاری آنها روبه رو شود.

از این رو قطر به سبب وابستگی ایدئولوژیکی به آنکارا در برابر تهدیدات چهار کشور در زیر چتر حمایتی ترکیه قرار گرفت. در واقع ترکیه با حمایت از قطر در برابر چهار کشور عربی تحریم‌کننده، از آغاز روند جدیدی در عرصه معادلات منطقه‌ای رونمایی کرد؛ این سیاست تا جایی پیش رفت که زمینه‌های تعارض را به سمت منازعه پیش برد که ماجرای قتل خاشقچی در کنسولگری ریاض موجب تشدید هر چه بیشتر آن شد. این روند تا نزدیک به یک ماه پیش ادامه پیدا کرد، بطوری که دامنه آن به شمال آفریقا و مدیترانه شرقی رسید. اما تغییر تاکتیک‌ها در ذیل راهبردهای منطقه‌ای از سوی ترکیه با آغاز تنش زدایی با ریاض، موجب شد تا ترکیه جهت تداوم و اجرای اهداف و برنامه‌های خود در منطقه، فصل تازه‌ای را در عرصه سیاست خارجی کلید بزند.

به همین رو در رهاورد رفتار نهادینه شده اخیر، آنکارا از هر آنچه موجب شود تا به روند تنش‌زدایی کمک کند، استفاده خواهد برد. بطوری که ترکیه با اعلام توافق میان دوحه با چهار کشور عربی در نشست اخیر شورای همکاری خلیج فارس در شهر العُلا سعودی برای حل و فصل اختلافات، استقبال کرد و اعلام کرد «توافق حاصل شده میان دوحه و چهار کشور عربی محاصره کننده قطر برای پایان محاصره گام مهمی در راستای حل بحرانی است که از ماه جون 2017 ادامه داشته است». به واقع سیاست اعلامی ترکیه در راستای حل و فصل اختلافات با ریاض و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس (ابوظبی) که در میدان‌های بحران مانند لیبی دارای تعارض منافع هستند لازم می‌دارد تا آنکارا از تغییر شرایط که منتج به منفعت‌رسانی به آنها شود با آغوش گرم استقبال کند.  بنابراین برای اردوغان در مقام طراح و مجری برنامه‌های ترکیه در عرصه خارجی، در شرایط فعلی صیانت از دستاوردهای منطقه‌ای، کنار گذاردن تنش‌ها با ریاض و دیگر کشورهای هم‌سو با آن یک اصل اساسی است. چرا که ادامه سیاست‌های رفتاری – عملی گذشته نه تنها ترکیه را در بن‌بست خود ساخته گرفتار خواهد کرد و زمینه‌های انزوا را بر آن حاکم خواهد کرد بلکه این قابلیت را دارد تا در فراگرد تنش‌های خارجی، امنیت داخلی خود را با تهدیدات جدی مواجه کند. به همین دلیل انعطاف در رها کردن تنش و گام نهادن در مسیر عادی‌سازی را در عرصه سیاست خارجی اولویت گذاری کرده است.

به علاوه اینکه در این راستا باید متغیرهای دیگری چون حضور در قره باغ، تعارضات آنکارا با یونان و قبرس در مدیترانه شرقی، انزوای آنکارا در میان کشورهای اروپایی و تحریم اخیر ترکیه از سوی امریکا را نیز از جمله عواملی به شمار آورد که ترکیه را به سمت رقیق‌سازی اختلافات و حل و فصل آنها با کشورهای منطقه در خاورمیانه مجاب کرده است. به این دلیل که اردوغان به خوبی می‌داند که ترکیه توان نبرد در چند جبهه را بطور هم‌زمان ندارد.

منبع: یوفید