صلح؛ واقعیت های افغانستان و راهکار پاکستان

یوسف رضا گیلانی؛ نخست وزیر پاکستان  روز دوشنبه هفته جاری در اجلاس کشورهای عضو پیمان همکاری های شانگهای که در شهر سنت پترزبورگ روسیه برگزار شده، بار دیگر در مورد وضعیت جاری در افغانستان و رویکرد این کشور مبنی بر برقراری صلح با گروه های مسلح مخالف دولت، سخن گفت و به مسئولیت های دولت افغانستان، کشورهای همسایه، منطقه و جامعه جهانی در این زمینه اشارات روشنی داشت.
آقای گیلانی در بخشی از سخنان خود بر راهکار مردمی و داخلی صلح در افغانستان اشاره کرد و دولت افغانستان را به گفتگو با طیف های مختلف مردمی در افغانستان، فارغ از اینکه وابسته به کدام قومیت، ایدئولوژی یا حزب سیاسی هستند، فراخواند.
اگرچه نخست وزیر پاکستان ضمن تاکید بر این نکته، اظهارات دیگری هم داشت. مثلا او به بی طرفی در قضایای داخلی افغانستان و همکاری بی طرفانه کشورهای دخیل و درگیر در این ماجرا اشاره کرد، از بازسازی و‌ احیای ساختار سیاسی این کشور سخن گفت و از همکاری های جامعه جهانی با روند صلح افغانستان ابراز خوش بینی کرد؛ اما این بخش از اظهارات یوسف رضا گیلانی، تقریبا برای بسیاری از ناظران، حاوی و حامل پیام تازه ای بود.
از سویی، هر گونه موضع گیری و اظهار نظر مقام های پاکستان در مورد بحران جاری در افغانستان می تواند مهم و حایز اهمیت باشد؛ زیرا این کشور، اکنون نه تنها کشوری اثرگذار در این قضایاست؛ بلکه خود یکی از طرف های اصلی ماجرای صلح و جنگ افغانستان است.
این چیزی است که دیگر از صورت تعارفات معمول سیاسی و دیپلماتیک گذشته و وارد لفاظی های صریح و جدی شده است.
اتهامات مکرر دولت افغانستان و مقام های خارجی بر پاکستان، آن کشور را عملا در موضع واکنشی قرار داده است. به همین جهت است که بسیاری از آگاهان حتا همین اظهارات یوسف رضا گیلانی را به حساب بخشی از تلاش های آن کشور برای وارهیدن از زیر بار سنگین اتهامات وارده می دانند؛‌ اما برخی دیگر از آگاهان باور دارند که این اظهارات پیام ها و پیامدهای فراتر از این نیز دارد.
به عنوان نمونه، یکی از انگیزش های نخست وزیر پاکستان از این اظهار نظر، می تواند این مساله باشد که پاکستان طرح صلح افغانستان که هم اکنون در دستور کار دولت این کشور قرار دارد را فاقد رویکردی داخلی و درون مرزی می داند و باور دارد که دولت افغانستان بیش از حد لزوم، بحران های جاری در افغانستان را عطف به مداخلات همسایگان و دخالت نیروهای برون مرزی کرده است؛ این در حالی است که بر بنیاد این پیشنهاد آقای گیلانی، نیروهایی در درون جامعه افغانستان نیز از برخوردهای دولت این کشور سرخورده و ناراضی اند و این امر بر تعمیق بحران و افزایش دامنه آن افزوده است.
این امر تا حدود زیادی می تواند درست و واقع بینانه باشد. یعنی دولت افغانستان بیش از حد نیاز به مسایل خارجی توجه کرده و این امر، موجب تشدید و تعمیق نارضایی های عمومی و فاصله ملت-دولت شده است که یکی از نمونه های روشن موجود در این زمینه،‌ تعداد سفرهای خارجی رییس جمهور کرزی در مقایسه با سفرهای داخلی اوست؛ امری که به هیچ وجه قابل مقایسه نیست.
امضا و ایجاد پیمان های استراتژیک با کشورهای مختلف در غیاب یک کل بزرگ به نام ملت افغانستان نیز دیگر نمونه این مدعاست؛ اما این مساله هیچگاه به این معنا نیست که دولت پاکستان هیچ مسئولیتی در قبال فرایند جنگ و صلح افغانستان ندارد و هرچه هست این ناکارآمدی داخلی دولت افغانستان است که عامل بحران های فراوان گشته است.
با توجه به این موضوع، نخست وزیر پاکستان با این اظهارات، هم به نوعی خواسته به یک واقعیت تازه اشاره کند و هم افکار عمومی را از آنچه از سوی پاکستان و گروه های مورد حمایت آن کشور در افغانستان جاری و ساری است منحرف کند.