نوآم چامسکی یو امریکایی متفکر اوژبه پیژندنه وویل: د داعش پیدایش د واشنګتن د ټولنیز ګسترش رادیکالیزم نتیجه په عراق کی دی، داسی جامعه چی پس له یو لس کال شدیده تحریمونه د امریکا او انګلیس لخوا بیا هم د دوی و څنګته پاته وو.
چامسکی د داعش ظهور او نور تروریستی ګروپونه یی د ۲۰۰۳ عیسوی کال طبیعی تهاجم نتیجه په عراق کی وایی.
دا د سرمایه داری نظام پیژندونکی د ناارامی او تروریستی اقداماتو په منطقه په اشاره او د امریکا او انګلیس لاس وهنه زیاته کړه: د امریکا او انګلیس یو بده نتیجه د طایفه ای او فرقه جورونکی وو چی عراق یی ټوټه ټوټه کړی دی او دا هم و نور منطقوته سرایت کړی دی.
چامسکی د ریاض د مالی تامینولو نقش د تروریستی ګروپونه په جوړولو په منطقه کی وویل: سعودی عربستان،د امریکا متحد یو افراطی اسلامی هیواد په نړی کی دی؛ یو هیواد جی د خپلی د تیلو په منابعو کی او د مذهبی مدرسی او ماجدونه په جوړولو خپلی سلفی وهابی اموزګانی ترویجوی.
په داس حال چی امریکایی او انګلیسی اشغالګرو په خروج باندی د عراق ولس هم بیریدی او امید درلود.
د عراق اکثر ولس، کله چی امریکایان د دوی د هیواد څخه وتله ډیر خوشحاله وو او هغه وخت یی د عراق د سیاسی تاریخ په اخر لس کالو کی منل؛ منګر په هغه وخت کی ځینی نور خلک د ناارامی او نور تنشونو څخه بیریدی او دا ګومان کاوه چی کله چی امریکا د پل څخه تیریږی هغه پل بیرته نړوی او خراپوی.
ولی داسی حس د عراقیانو په مابین کی وو؟
ډیر تحلیل کوونکی په داسی باور دی چی امریکاییان هغه شیان چی غوشتل په عراق کی لاس ته نه دی راوړلی.خامخا ځینی خلک ته شاید دا په ذهن کی راسی چی دوی د جمعی کشتار سلاح ته راغلی وو یعه دا یو لوی درواغ دی، چی د هغه په بانه عراق ته راغلی او بیا هم معلومه سو چی داسی شی دوی نه درلودـ د ناظرینو هدف دا وو چی امریکا غوشتل پر عراق باندی مسلطه سی او د تیلو په خاطر هم د خپلی پخوانی دښمنان لکه ایران.
عراق د دغی جهات په خاطر کی د متحده ایالاتو دپاره د اقتصادی او نظامی یو پر اهمیته ځای وو؛ منګر داسی چمونه چی د عراق ولس او د امریکا قدرتمند رقیبان چی هلته نفوذ درلود داسی شراب دوی ته ورکړی دی چی د دایم دپاره د هغو د خلی خوند تریخ کړی دی.
بیا هم د اشغال په دلایلو هلته ختم سو ، منګر د اشغال په ختمه یو بل موج شروع سو او هغه هم انتحاری حملګانی خشونتونه او پس له سیاسی تنشونه د تروریستی ګروپ لکه داعش وو چی یو نوی قصه پیښی یی جوړه کړی دی.
سو ورځی پس له دا چی امریکایی عسکر د توفان څخه خلاص سو یو انفجار د عراق په پارلمان کی وسو. په دا انفجار کی ساعتی بمونه چی د سیاسی او ايتلافی ځای په عراق کی وو یو له پرله پسی پټاو سو. مالکی چی د اسامه النجیفی لخوا، د عراق ایتلاف د پارلمان مشر وو، د دغی انفجاراتو په پارلمان کی د پارلمان د وژلو په هدف متهم سوی وو، د انفجار هدف پخپل کی او او وعده یی وکی چی انفجار کوونکی سړی پیدا کوی. سو ورځی تیر سو چی نوی سرنخونه د ولس مشر دفتر طارق الهاشمی ته د امریکا او سعودی اول درجه متحد او د العراقیه هوادارانوته ورسید.
الهاشمی په هغه شپه چی د نیولو حکم یی صادر سو د بغداد څخه ولاری اوځان د خودمختار کردستان ته وسپارل او د مسعود بارزانی میله سو.
په اول بررسی ګانو کی راښکاره سو چی د ولس مشر مرستیال د ۲۰۰۵ بیا تر ۲۰۰۷ عیسوی کال کی هم د القاعدی شبکی سره اریکه درلود او د هغه د ټلفن نمبر د ابومصعب الزرقاوی د القاعدی پخوانی رهبرپه ټلفن کی وو. په داسی حال الهاشمی یو فعال او دیپلماتیک سړی وو چی د امریکاییانو سره ښه میانه درلود. هم د انقره او ریاض او هم د القاعدی په توسط کی دا هماهنګی ساتلی وو، یا دا شیشکه ارتباط د هغه یو قسم د ماموریت د غربی او عربی مملکتونو سره وو.
پس له دا پیشی پنجشنبه د بغداد د یو وینه تویوونکو ورځ په بغداد کی وو. ۱۸ انفجارونه چی په تیره ۹ کالو کی بی سابقه وو.
په لسونو خلک د دغی انفجاراتو کی چی اکثره د شیعګانو په منطقو کی وو ووژل سو او یو د ګروپ چی په القاعدی پوری مربورط وو د دغی انفجارات پر غاړه واخیستل.
دا ګروپ خپل ځان دولت اسلامی عراق یادول، د یو بیانیه په انتشار باندی د خپلی هدف د عراق په حملو کی د سنی مسلمانان د حمایت په دا هیواد کی د ایرانیانو طرح پرضد باندی یاد کری دی.
دا انفجارات یوازی سو ورځو پس له امریکا رزمی ماموریت په عراق کی وو چی د سیاسی تنشونه په اوج باندی په هغه هیواد په دغه خاطر چی ولی د طارق هاشمی د جلب حکم صادر سوی دی ځکه چی هغه د ولس مشر مرستیال او د سنی عربو یو لویه رتبه سړی په عراق کی دی.
پوهان باور لری چی چی دا حملات د امریکاییانو د خروجو سره بی ارتباطه نه دی ځکه چی دوی خپل اهدافوته نه دی رسیدلی.
دا حالات چی ټول مخامخ د امریکا او انګلیس د اشغالو او د خروجو سره اریکه لری د داعش د جوړولو لومړنی قدومه دی چی یوتروریستی ګروپ پیدا سو.
د چامسکی له دیدګانه دا ټول خبرونه رشتیا دی، ځکه چی یو اصلی دلایلو د داعش د ظهور د خارجی ځواکونه پاتیدل په عراق کی د امینیتی پیمان د بغداد او واشنګتن د نه لاسلیک کولو سره پیدا سو کله چی ټول امریکاییان د عراق څخه ولاری.
امریکاییان عراق خوشی کړه. منګر هغه هیواد چی د تور زر څخه ډک وو د خپلی استراتیژیکی اولویتونو په خاورمیانه کی نه دی حذف کړی. له بلی خوا امریکا نغواری چی د دوارو خوا تاوان وکی له یو خوا صدام یی ایسته کړه او قدرت د شیعیانو لاس ته ورکړه ، سربیره چی خپلی نور متحدونو چی د خپلی سلطه لاندی درلود لکه د ال سعود سلطنتی حکومت په ریاض کی او قطر او ترکیه د اردوغان په رهبری کی. په داسی دلایلو یو نوی لار د متحده ایالاتو او د هغه متحدینو په عراق باندی باید پیدا سی او دا لار بی له داعش په توسط نه پیدا کیږی.
په داسی حال، داعش هغه کار کوی چی طالبان او القاعده د ۲۰۰۱ عیسوی کال د امریکا د حضور دپاره په افغانستان کی اجرا کوی.
داعش کولای سی لکه د داموکلس توره، د بغداد دولت دپاره یو تهدیده پاته سی لکه طالبان چی په افغانستان کی دی ځینی ځایونه خپلی دکنترل لاندی راوړی په داسی حال د دغی په بانه کی واشنګټن کولای سی بغداد خپلی د کنترل لاس لاندی راولی.
په دا مابین کی هم د سعودی عربستان او ترکیه او د هغواندیوالان هم د داعش د توسعه نقش محسوسه دی.
سعودی عربستان د خپلی سیاسی حالات او د نړی غټی مناسباتو کی د ایالات متحده د سایی لاندی دی او له دغی خوا هم هر ځای چی د امریکا پله او نشان دی او د اسلام یا شریعت په باره کی دی خامخا د سعودی پله هم هلته پیدا کولای سی.
متحده ایالاتو د د شبه جزیره د تور زر د منابعو که تیر سی د سیاسی او ایدیولوژیکی د مختک هم د اسلامی مملکتونه د سعودی عربستان د اعجاز او د بنی عبدالعزیز شاهزادګانی ته اساسی اړتیاوی لری.دا امر د خادم الحرمین د جایګاه د عربستان پاچایی په هوسایی لاس ته راځی؛ ځکه چی هغه د دغی منصب په طریقه کولای سی د ملت عمومی افکار یی چی د خدای کور د زیارت او د خادم الحرمین ته ختمیږی مدیریت وکی او معلومداره دی چی د نړی عمومی افکار د مدیریت کولو یوازی د هغو کسانو په ګټه دی چی قدرت لری او زمونږ په وخت کی دا خلک د امریکا متحده ایالات دی.
په داسی دلایلو کی، په افغانستان هم کله چی د امریکایی نظامیان پشه خلاص سو د سیاسی او نظامی امریکاییان په حضور باندی د سعودی عربستان د ایدیولوژیک نفوذ هم توسعه پیدا وکی تر هغه ځای چی پخوانی دولت د اسلامی نړی مرکز په ویلو سعودی عربستان کوښښ وکی چی د سوله بنده سوی رول یی د تروریستانو سره نوی کی او بیرته یی ژوند ورکی؛ منګر په دا مابین کی نباید هیر کو چی سعودی عربستان، د دوی معقول ظاهری او مذهبی مشران یی، چی د بین المللی تروریزم اصلی حامیان دی او د اولین طالبان جورونکی دی، هغه شی چی چامسکی د امریکا معروفه نظریه ورکونه هم تایید کړی دی.
چامسکی د داعش ظهور او نور تروریستی ګروپونه یی د ۲۰۰۳ عیسوی کال طبیعی تهاجم نتیجه په عراق کی وایی.
دا د سرمایه داری نظام پیژندونکی د ناارامی او تروریستی اقداماتو په منطقه په اشاره او د امریکا او انګلیس لاس وهنه زیاته کړه: د امریکا او انګلیس یو بده نتیجه د طایفه ای او فرقه جورونکی وو چی عراق یی ټوټه ټوټه کړی دی او دا هم و نور منطقوته سرایت کړی دی.
چامسکی د ریاض د مالی تامینولو نقش د تروریستی ګروپونه په جوړولو په منطقه کی وویل: سعودی عربستان،د امریکا متحد یو افراطی اسلامی هیواد په نړی کی دی؛ یو هیواد جی د خپلی د تیلو په منابعو کی او د مذهبی مدرسی او ماجدونه په جوړولو خپلی سلفی وهابی اموزګانی ترویجوی.
په داس حال چی امریکایی او انګلیسی اشغالګرو په خروج باندی د عراق ولس هم بیریدی او امید درلود.
د عراق اکثر ولس، کله چی امریکایان د دوی د هیواد څخه وتله ډیر خوشحاله وو او هغه وخت یی د عراق د سیاسی تاریخ په اخر لس کالو کی منل؛ منګر په هغه وخت کی ځینی نور خلک د ناارامی او نور تنشونو څخه بیریدی او دا ګومان کاوه چی کله چی امریکا د پل څخه تیریږی هغه پل بیرته نړوی او خراپوی.
ولی داسی حس د عراقیانو په مابین کی وو؟
ډیر تحلیل کوونکی په داسی باور دی چی امریکاییان هغه شیان چی غوشتل په عراق کی لاس ته نه دی راوړلی.خامخا ځینی خلک ته شاید دا په ذهن کی راسی چی دوی د جمعی کشتار سلاح ته راغلی وو یعه دا یو لوی درواغ دی، چی د هغه په بانه عراق ته راغلی او بیا هم معلومه سو چی داسی شی دوی نه درلودـ د ناظرینو هدف دا وو چی امریکا غوشتل پر عراق باندی مسلطه سی او د تیلو په خاطر هم د خپلی پخوانی دښمنان لکه ایران.
عراق د دغی جهات په خاطر کی د متحده ایالاتو دپاره د اقتصادی او نظامی یو پر اهمیته ځای وو؛ منګر داسی چمونه چی د عراق ولس او د امریکا قدرتمند رقیبان چی هلته نفوذ درلود داسی شراب دوی ته ورکړی دی چی د دایم دپاره د هغو د خلی خوند تریخ کړی دی.
بیا هم د اشغال په دلایلو هلته ختم سو ، منګر د اشغال په ختمه یو بل موج شروع سو او هغه هم انتحاری حملګانی خشونتونه او پس له سیاسی تنشونه د تروریستی ګروپ لکه داعش وو چی یو نوی قصه پیښی یی جوړه کړی دی.
سو ورځی پس له دا چی امریکایی عسکر د توفان څخه خلاص سو یو انفجار د عراق په پارلمان کی وسو. په دا انفجار کی ساعتی بمونه چی د سیاسی او ايتلافی ځای په عراق کی وو یو له پرله پسی پټاو سو. مالکی چی د اسامه النجیفی لخوا، د عراق ایتلاف د پارلمان مشر وو، د دغی انفجاراتو په پارلمان کی د پارلمان د وژلو په هدف متهم سوی وو، د انفجار هدف پخپل کی او او وعده یی وکی چی انفجار کوونکی سړی پیدا کوی. سو ورځی تیر سو چی نوی سرنخونه د ولس مشر دفتر طارق الهاشمی ته د امریکا او سعودی اول درجه متحد او د العراقیه هوادارانوته ورسید.
الهاشمی په هغه شپه چی د نیولو حکم یی صادر سو د بغداد څخه ولاری اوځان د خودمختار کردستان ته وسپارل او د مسعود بارزانی میله سو.
په اول بررسی ګانو کی راښکاره سو چی د ولس مشر مرستیال د ۲۰۰۵ بیا تر ۲۰۰۷ عیسوی کال کی هم د القاعدی شبکی سره اریکه درلود او د هغه د ټلفن نمبر د ابومصعب الزرقاوی د القاعدی پخوانی رهبرپه ټلفن کی وو. په داسی حال الهاشمی یو فعال او دیپلماتیک سړی وو چی د امریکاییانو سره ښه میانه درلود. هم د انقره او ریاض او هم د القاعدی په توسط کی دا هماهنګی ساتلی وو، یا دا شیشکه ارتباط د هغه یو قسم د ماموریت د غربی او عربی مملکتونو سره وو.
پس له دا پیشی پنجشنبه د بغداد د یو وینه تویوونکو ورځ په بغداد کی وو. ۱۸ انفجارونه چی په تیره ۹ کالو کی بی سابقه وو.
په لسونو خلک د دغی انفجاراتو کی چی اکثره د شیعګانو په منطقو کی وو ووژل سو او یو د ګروپ چی په القاعدی پوری مربورط وو د دغی انفجارات پر غاړه واخیستل.
دا ګروپ خپل ځان دولت اسلامی عراق یادول، د یو بیانیه په انتشار باندی د خپلی هدف د عراق په حملو کی د سنی مسلمانان د حمایت په دا هیواد کی د ایرانیانو طرح پرضد باندی یاد کری دی.
دا انفجارات یوازی سو ورځو پس له امریکا رزمی ماموریت په عراق کی وو چی د سیاسی تنشونه په اوج باندی په هغه هیواد په دغه خاطر چی ولی د طارق هاشمی د جلب حکم صادر سوی دی ځکه چی هغه د ولس مشر مرستیال او د سنی عربو یو لویه رتبه سړی په عراق کی دی.
پوهان باور لری چی چی دا حملات د امریکاییانو د خروجو سره بی ارتباطه نه دی ځکه چی دوی خپل اهدافوته نه دی رسیدلی.
دا حالات چی ټول مخامخ د امریکا او انګلیس د اشغالو او د خروجو سره اریکه لری د داعش د جوړولو لومړنی قدومه دی چی یوتروریستی ګروپ پیدا سو.
د چامسکی له دیدګانه دا ټول خبرونه رشتیا دی، ځکه چی یو اصلی دلایلو د داعش د ظهور د خارجی ځواکونه پاتیدل په عراق کی د امینیتی پیمان د بغداد او واشنګتن د نه لاسلیک کولو سره پیدا سو کله چی ټول امریکاییان د عراق څخه ولاری.
امریکاییان عراق خوشی کړه. منګر هغه هیواد چی د تور زر څخه ډک وو د خپلی استراتیژیکی اولویتونو په خاورمیانه کی نه دی حذف کړی. له بلی خوا امریکا نغواری چی د دوارو خوا تاوان وکی له یو خوا صدام یی ایسته کړه او قدرت د شیعیانو لاس ته ورکړه ، سربیره چی خپلی نور متحدونو چی د خپلی سلطه لاندی درلود لکه د ال سعود سلطنتی حکومت په ریاض کی او قطر او ترکیه د اردوغان په رهبری کی. په داسی دلایلو یو نوی لار د متحده ایالاتو او د هغه متحدینو په عراق باندی باید پیدا سی او دا لار بی له داعش په توسط نه پیدا کیږی.
په داسی حال، داعش هغه کار کوی چی طالبان او القاعده د ۲۰۰۱ عیسوی کال د امریکا د حضور دپاره په افغانستان کی اجرا کوی.
داعش کولای سی لکه د داموکلس توره، د بغداد دولت دپاره یو تهدیده پاته سی لکه طالبان چی په افغانستان کی دی ځینی ځایونه خپلی دکنترل لاندی راوړی په داسی حال د دغی په بانه کی واشنګټن کولای سی بغداد خپلی د کنترل لاس لاندی راولی.
په دا مابین کی هم د سعودی عربستان او ترکیه او د هغواندیوالان هم د داعش د توسعه نقش محسوسه دی.
سعودی عربستان د خپلی سیاسی حالات او د نړی غټی مناسباتو کی د ایالات متحده د سایی لاندی دی او له دغی خوا هم هر ځای چی د امریکا پله او نشان دی او د اسلام یا شریعت په باره کی دی خامخا د سعودی پله هم هلته پیدا کولای سی.
متحده ایالاتو د د شبه جزیره د تور زر د منابعو که تیر سی د سیاسی او ایدیولوژیکی د مختک هم د اسلامی مملکتونه د سعودی عربستان د اعجاز او د بنی عبدالعزیز شاهزادګانی ته اساسی اړتیاوی لری.دا امر د خادم الحرمین د جایګاه د عربستان پاچایی په هوسایی لاس ته راځی؛ ځکه چی هغه د دغی منصب په طریقه کولای سی د ملت عمومی افکار یی چی د خدای کور د زیارت او د خادم الحرمین ته ختمیږی مدیریت وکی او معلومداره دی چی د نړی عمومی افکار د مدیریت کولو یوازی د هغو کسانو په ګټه دی چی قدرت لری او زمونږ په وخت کی دا خلک د امریکا متحده ایالات دی.
په داسی دلایلو کی، په افغانستان هم کله چی د امریکایی نظامیان پشه خلاص سو د سیاسی او نظامی امریکاییان په حضور باندی د سعودی عربستان د ایدیولوژیک نفوذ هم توسعه پیدا وکی تر هغه ځای چی پخوانی دولت د اسلامی نړی مرکز په ویلو سعودی عربستان کوښښ وکی چی د سوله بنده سوی رول یی د تروریستانو سره نوی کی او بیرته یی ژوند ورکی؛ منګر په دا مابین کی نباید هیر کو چی سعودی عربستان، د دوی معقول ظاهری او مذهبی مشران یی، چی د بین المللی تروریزم اصلی حامیان دی او د اولین طالبان جورونکی دی، هغه شی چی چامسکی د امریکا معروفه نظریه ورکونه هم تایید کړی دی.
سرچينه : خبرگزاری صدای افغان(آوا) کابل
