تروریزم و سیاست های منطقه ای امریکا

مارک تونر؛ معاون سخنگوی وزارت خارجه امریکا خواستار همکاری نزدیک افغانستان، هند و پاکستان در امر مبارزه با تروریزم شده است.

آقای تونر گفته است که برای مبارزه با تروریزم و ایجاد امنیت پایدار در منطقه و افغانستان، هند و پاکستان باید اقدامات مشترک و صادقانه انجام دهند.

این اظهارات به دنبال انفجارهای مرگبار در کابل، قندهار و هلمند صورت گرفته است. انفجارهای که در آن بیش از ۶۰ تن کشته و ده ها نفر دیگر زخمی شدند.

مارک تونر می گوید که تلاش مشترک افغانستان، هند و پاکستان می توانند به ناتوانی گروه های تروریستی منجر شود.

او گفت:"فکر می کنم در اين قسمت به وضاحت به پاکستان گفته ايم به گروه هایی که در افغانستان حملاتی را انجام مى دهند يا در نظر دارند، پناه ندهد. ما در اين مورد شاهد پيشرفت هايى بوده ايم، پاکستان در قسمت اين پناهگاه ها اقداماتى کرده است؛ اما واضح است که اين مسأله شامل مذاکرات و همکارى ما با پاکستان است."

کارشناسان می گویند که موضع گیری امریکا در قبال نقش پاکستان در حمله های تروریستی اخیر در افغانستان، قابل انتظار بود؛ اما آنچه از سوی معاون سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا در این مورد مطرح شد، به اندازه کافی، حامل یک پیام قدرتمند و مؤثر برای اعمال فشار بر پاکستان در زمینه قطع حمایت رژيم اسلام آباد از تروریزم نیست.

به باور آگاهان، امریکا یکبار دیگر در برابر پاکستان، یک موضع دوگانه و ملایم اتخاذ کرد تا منافع استراتژيک این کشور در رابطه واشنگتن- اسلام آباد آسیب نبیند. این در حالی است که به عقیده آنها انتظار دولت و مردم افغانستان از امریکا بسیار فراتر از واکنشی بود که از سوی واشنگتن نشان داده شد.

تحلیلگران در بیان علت این موضع تکراری و همیشگی امریکا می گویند که ایالات متحده، به دنبال تهاجم نظامی به افغانستان و حتی پیش از آن، در زمان اشغال افغانستان توسط نیروهای ارتش سرخ شوروی، به پاکستان به عنوان یک هم‌پیمان و شریک مهم نظامی نگاه می ‌کرده است.

بر اساس این تحلیل، در چارچوب این همکاری ‌ها بوده که زمینه‌‌ برای حضور نظامی مستقیم امریکا در افغانستان فراهم شده و نقش پاکستان در این میان، بسیار کلیدی و تعیین ‌کننده بوده است.

از دید ناظران، پاکستان همچنین به دنبال سقوط رژیم طالبان در افغانستان بر بنیاد یک برنامه‌ از پیش‌ طراحی ‌شده، رهبران و اعضای جریان‌ های تندرو تروریستی را در مناطق قبایلی خود جای داد و به این ترتیب، با ایجاد یک منطقه‌ حایل، عملا هم به تروریزم و هم به جبهه‌ ضد تروریزم امکان داد تا برای سال‌ ‌ها پس از سقوط طالبان و شکست رسمی تروریزم در افغانستان، به حیات و حضور خود ادامه دهند و در نتیجه‌، توجیهی پذیرفتنی برای استمرار جنگ ضد ترور به رهبری امریکا در افغانستان فراهم کرد.

با این حال، منتقدان تصریح می کنند که امریکا در عین حال، منافع بسیار بزرگ و پایداری در رابطه با هند دارد؛ کشوری که به صورت سنتی، دشمن قسم خورده پاکستان محسوب می شود. بنابراین به نظر می ‌رسد برای امریکایی ‌ها، پاکستان در مقایسه با هند برای همیشه نمی ‌تواند به عنوان یک شریک باقی بماند؛ به ویژه زمانی که این تصور وجود دارد که هند و فرصت ‌ها و منافعی که این کشور بزرگ و پهناور در شبه قاره برای امریکا ایجاد می ‌کند بسیار مهمتر از پاکستان است.

بر این اساس، نزدیکی امریکا به هند، استراتژیک است؛ اما رابطه امریکا و پاکستان، تاکتیکی و بربنیاد نیازها و منافع جاری، تعریف می شود و این بدون شک برای پاکستانی ها قابل پذیرش نیست و اگر پاکستان تصور کند که این نزدیکی به صورت ویژه به هدف رویارویی و یا تحت فشار قرار دادن پاکستان در مورد تروریزم و... انجام می ‌شود این امر، بدون تردید روند مبارزه با تروریزم در پاکستان، افغانستان و منطقه را با موانع بسیار جدی مواجه خواهد کرد و پاکستانی‌ ها کماکان تلاش خواهند نمود تا از اهرم تروریزم بر علیه اهداف هند و حتی شاید امریکا استفاده کنند.
نزدیکی پاکستان به روسیه و چین در قالب یک محور نوظهور در مورد سرنوشت وضعیت کنونی افغانستان هم از نگاه صاحب نظران، پاسخ تلویحی پاکستان به نگاه سرد امریکا نسبت به روابط جاری میان دو کشور است.

دوگانه رفتاری امریکا در خصوص امریکا و هند، در عین حال، هیچ کمکی به بهبود رابطه‌ دو همسایه اتمی متخاصم نمی ‌کند و چه بسا بر تنور تنش میان پاکستان و هند و به تبع آن، افغانستان خواهد دمید و ثبات شکننده در شبه قاره و منطقه جنوب آسیا را بیشتر از پیش، شکننده ‌تر خواهد ساخت.

از جانب دیگر، قابل انکار نیست که وجود سایه‌ تنش بر فراز شبه‌ قاره، برای امریکا و سایر قدرت ‌ها، یک فرصت است؛ فرصتی که به یمن یک تهدید مشترک هرچند برای هند واقعی و برای امریکا برساخته و غیر واقعی، پدید آمده و به آنها امکان می ‌دهد که اتکای ابدی هریک از دوطرف منازعه یعنی هند و پاکستان به قدرت‌ های بزرگ را افزایش و استحکام بخشیده و به این ترتیب، بازار فروش اسلحه و تاراج‌ دارایی ‌های ملی این کشورها به وسیله امریکا را همچنان گرم و پررونق نگه ‌دارد.

با توجه به این مسایل، کارشناسان می گویند که هرچند همکاری میان افغانستان، پاکستان و هند، یکی از راه های اصلی پایان دادن به خطر تروریزم در جنوب آسیا و افغانستان محسوب می شود؛ اما سیاست های دوگانه و منافع راهبردی امریکا در منطقه، مانع از تحقق این ایده خوشبینانه می شود و بر این اساس، موضع گیری اخیر وزارت خارجه امریکا چیزی فراتر از یک فرافکنی غیر صادقانه نیست.