در یک سالگی حکومت وحدت ملی، شهر قندوز توسط طالبان اشغال شد. اشغال شهر گرچه دیری دوام نیاورد، نیروهای امنیتی کشور توانستند این شهررا از اشغال طالبان بیرون آورند. اما اشغال شهر در مدت کوتاه می تواند پرسش های بی شماری را مطرح سازد. اولین پرسشی که در ذهن متبادر می شود آنست که آن گروه هیچگاه مورد حمایت مردم آن شهر نبوده اند. پس چگونه بود که بی هیچ مقدمه ای وارد شهر شدند و شهر را به اشغال خود درآوردند؟
گزارش هایی که در سال گذشته منتشر شد حکایت از آن می کرد که مردم شهر قندوز از مخالفان سرسخت طالبان هستند و از مقام های حکومتی بارها خواسته بودند که به تقویت و تجهیز نیروهای امنیتی کشور بپردازد تا خطر سقوط، شهر را تهدید نکند. مردم و نهادهای مدنی شهر در یک راهپیمایی و تحصن از ناامنی های ایجاد شده در قندوز شکایت کردند و حکومت را فرا خواندند تا به صیانت قندوز توجهی بیشتری مبذول دارد.
اما چرا حکومت به این در خواست های مکرر و مطلوب توجه نکرد و شهر را با والی بی کفایت و فاسد آن به حال خود رها ساخت. لذا از اشغال قندوز این نتیجه بدست می آید که حکومت وحدت ملی نه تنها در ایجاد امنیت شهرهای کشور ناکام و ناموفق بوده است که توان استفاده از نیروهای امنیت کشور را در جهت تامین شهروندان نیز نداشته است. می توان بیان داشت که اختلافات درونی میان حکومت گران و سیاست مداران چنان توانسوز بوده است که اراده و تصمیم گیری را از آنها سلب کرده است. دومین علت اشغال قندوز آنست که حکومت وحدت ملی، چشم از ناامنی های قندوز برداشته، امنیت آن شهر را جدی نینگاشته است. اگر اندک توجهی صورت می گرفت و حکومت تدابیری اتخاذ می کرد و دشمن را در پایگاه های خود مورد حمله قرار می داد، هم می توانست ضربه های سنگین تر و سهمگین تری بر آن گروه وارد آورد و هم پرده ای بر ناتوانی و بی تدبیری خود می کشید تا مردم بیشتر از این آشفتگی حکومت را آشکارا ندانند و هم حکومت را مورد تمسخر و استهزا قرار ندهند.
بی تدبیری حکومت سبب شده که طالبان حیثیت و آبروی حکومت را زیر سوال قرار دهند، شکاف بی اعتمادی میان حکومت و مردم افزایش پیدا کند. بی باوری به کارکرد حکوت بیشتر شود. اگر حکومت توان پیش گیری از حملات طالبان را جدی می گرفت، هم از تاراج اموال عمومی در قندوز جلوگیری صورت می گرفت و هم این همه رعب و وحشت در دل مردم ایجاد نمی شد، هم چنان این همه اضطراب ناشی از اشغال شهر توسط طالبان ایجاد نمی گشت. اگر منصفانه بررسی شود می توان بیان داشت که حکومت وحدت ملی در یکسال گذشته نه بهبودی در وضعیت امنیتی کشور بوجود آورده است و نه حتا توانسته است از پتانسیل های نیروهای امنیتی برای جلوگیری از سقوط شهرها توسط طالبان جلو گیری کند.
اشغال قندوز توسط طالبان تجربه نخست حکومت نیست که حکومت به جای پیشگیری به درمان می پردازد که هزینه های مادی و معنوی سنگینی بر حکومت تحمیل می کند.
سقوط برخی ولسوالی های ولایت هلمند، ولایت فاریاب و سرپل همه تجربه های تلخ و ناگواری است که حکومت سپری کرده؛ اما هیچگاه عبرت نگرفته است. راز دیگر که اشغال قندوز آشکار کرد آنست که بعد از حضور جنرال دوستم در فاریاب، وی با برخی از شبکه های تلویزیونی گفت که اگر حکومت موافقت کند می تواند رهبری عملیات پاکسازی قندوز را بدوش گیرد تا امنیت در آن شهر و اطراف آن تامین شود. با توجه به تجربه ای که او از گذشته آموخته و تواناهایی که برای بسیج نیروهای مردمی دارد، می توانست به این امر مهم نیز بپردازد، شر طالبان را از سر مردم قندوز کوتاه کند، ولی وقتی او از فاریاب برگشت، زبان در کام کشید، سخنی بر زبان نیاورد.
آگاهان و تحلیل گران بدین باور رسیدند که حکومت وحدت ملی و شخص اشرف غنی چندان تمایلی به حضور جنرال در جبهات جنگ نشان نداده است و شاید عوامل طالبان در اطراف رئیس جمهور غنی او را از حضور دوستم منع کرده باشد.
نکته دیگری که بسیار تاسف بر انگیز است و نشان دهنده حالت درونی و آشفتگی روانی حکومت وحدت ملی را به نمایش می گذارد این که در زمان اشغال قندوز، والی آن ولایت در سفر خارجی بسر می برده است! یعنی این قدر بی تفاوتی و بی مسئولیتی در حکومت وحدت ملی وجود دارد که حتا مسئولان بلند پایه یک ولایت بدون هماهنگی و درک وضعیت شهر و کشور به خارج مسافرت می کند بدون آن که درنگ و تاملی بر وضعیت ولایت کند و خطر دشمن را جدی تلقی نماید.
دیدن این وضعیت تاسف بار است که به ناامیدی های بیشتر دامن می زند، جوان و پیر کشور را وا می دارد که دامن در کشند و از کشور بیرون روند. با در نظر گرفتن وضعیت امنیتی و آشفتگی هایی که در میان سران حکومت وجود دارد می توان سایر موارد و کارکرد این حکومت را به داوری نشست.
اشغال قندز توسط طالبان بی کمترین تردید به ناکامی حکومت وحدت ملی بر می گردد . اگر درک و درایتی یا مدیریت و حکومتی وجود می داشت، اگر برنامه ریزی صورت می گرفت و اگر خشونت ورزان طالبان در پایگاه های خود مورد حمله قرار می گرفت، هیچ گاه جنایتی هولناکی بوجود نمی آمد. بوجود آمدن آن مستقیما مربوط به ضعف و کاستی درونی حکومت وحدت ملی است. آنچه در صفحه های اجتماعی به تکرار بازتاب یافته و برخی رهبران جهادی نیز بارها تکرار کرده اند و سخت نگران کننده هم است این که اشغال قندوز بدون تبانی و توافق نیروهای درون حکومتی طالبان نبوده است.
وقتی که حکومت در وضعیت جنگ زندگی می کند و امکان حملات دشمن در هر زمانی وجود دارد، چرا حکومت دست به تصفیه عناصر نفوذی و فاسد طرفدار طالبان نمی زند و چرا هشدارهای مکرر را جدی نمی گیرد؟
در مجموع در یک سالگی که از عمر حکومت وحدت ملی می گذرد، جز آشفتگی درونی، بی برنامگی آشکار و بی عملی را در حکومت وحدت ملی نمی توان دید. اگر وضعیت به همین منوال ادامه پیدا کند نه تنها بهبودی در وضعیت کشور بوجود نخواهد آمد که باعث بوجود آمدن بحران های بیشتر نیز خواهیم بود.
قندوز در زمانی سقوط می کند که گروه داعش در شرق کشور حضور یافته و بارها علیه نیروهای دولتی دست به اقدام زده است. بنابراین اگر در حکومت وحدت ملی بی تدبیری ادامه پیدا کند آینده سخت نگران کننده تر از اکنون خواهد شد.
گزارش هایی که در سال گذشته منتشر شد حکایت از آن می کرد که مردم شهر قندوز از مخالفان سرسخت طالبان هستند و از مقام های حکومتی بارها خواسته بودند که به تقویت و تجهیز نیروهای امنیتی کشور بپردازد تا خطر سقوط، شهر را تهدید نکند. مردم و نهادهای مدنی شهر در یک راهپیمایی و تحصن از ناامنی های ایجاد شده در قندوز شکایت کردند و حکومت را فرا خواندند تا به صیانت قندوز توجهی بیشتری مبذول دارد.
اما چرا حکومت به این در خواست های مکرر و مطلوب توجه نکرد و شهر را با والی بی کفایت و فاسد آن به حال خود رها ساخت. لذا از اشغال قندوز این نتیجه بدست می آید که حکومت وحدت ملی نه تنها در ایجاد امنیت شهرهای کشور ناکام و ناموفق بوده است که توان استفاده از نیروهای امنیت کشور را در جهت تامین شهروندان نیز نداشته است. می توان بیان داشت که اختلافات درونی میان حکومت گران و سیاست مداران چنان توانسوز بوده است که اراده و تصمیم گیری را از آنها سلب کرده است. دومین علت اشغال قندوز آنست که حکومت وحدت ملی، چشم از ناامنی های قندوز برداشته، امنیت آن شهر را جدی نینگاشته است. اگر اندک توجهی صورت می گرفت و حکومت تدابیری اتخاذ می کرد و دشمن را در پایگاه های خود مورد حمله قرار می داد، هم می توانست ضربه های سنگین تر و سهمگین تری بر آن گروه وارد آورد و هم پرده ای بر ناتوانی و بی تدبیری خود می کشید تا مردم بیشتر از این آشفتگی حکومت را آشکارا ندانند و هم حکومت را مورد تمسخر و استهزا قرار ندهند.
بی تدبیری حکومت سبب شده که طالبان حیثیت و آبروی حکومت را زیر سوال قرار دهند، شکاف بی اعتمادی میان حکومت و مردم افزایش پیدا کند. بی باوری به کارکرد حکوت بیشتر شود. اگر حکومت توان پیش گیری از حملات طالبان را جدی می گرفت، هم از تاراج اموال عمومی در قندوز جلوگیری صورت می گرفت و هم این همه رعب و وحشت در دل مردم ایجاد نمی شد، هم چنان این همه اضطراب ناشی از اشغال شهر توسط طالبان ایجاد نمی گشت. اگر منصفانه بررسی شود می توان بیان داشت که حکومت وحدت ملی در یکسال گذشته نه بهبودی در وضعیت امنیتی کشور بوجود آورده است و نه حتا توانسته است از پتانسیل های نیروهای امنیتی برای جلوگیری از سقوط شهرها توسط طالبان جلو گیری کند.
اشغال قندوز توسط طالبان تجربه نخست حکومت نیست که حکومت به جای پیشگیری به درمان می پردازد که هزینه های مادی و معنوی سنگینی بر حکومت تحمیل می کند.
سقوط برخی ولسوالی های ولایت هلمند، ولایت فاریاب و سرپل همه تجربه های تلخ و ناگواری است که حکومت سپری کرده؛ اما هیچگاه عبرت نگرفته است. راز دیگر که اشغال قندوز آشکار کرد آنست که بعد از حضور جنرال دوستم در فاریاب، وی با برخی از شبکه های تلویزیونی گفت که اگر حکومت موافقت کند می تواند رهبری عملیات پاکسازی قندوز را بدوش گیرد تا امنیت در آن شهر و اطراف آن تامین شود. با توجه به تجربه ای که او از گذشته آموخته و تواناهایی که برای بسیج نیروهای مردمی دارد، می توانست به این امر مهم نیز بپردازد، شر طالبان را از سر مردم قندوز کوتاه کند، ولی وقتی او از فاریاب برگشت، زبان در کام کشید، سخنی بر زبان نیاورد.
آگاهان و تحلیل گران بدین باور رسیدند که حکومت وحدت ملی و شخص اشرف غنی چندان تمایلی به حضور جنرال در جبهات جنگ نشان نداده است و شاید عوامل طالبان در اطراف رئیس جمهور غنی او را از حضور دوستم منع کرده باشد.
نکته دیگری که بسیار تاسف بر انگیز است و نشان دهنده حالت درونی و آشفتگی روانی حکومت وحدت ملی را به نمایش می گذارد این که در زمان اشغال قندوز، والی آن ولایت در سفر خارجی بسر می برده است! یعنی این قدر بی تفاوتی و بی مسئولیتی در حکومت وحدت ملی وجود دارد که حتا مسئولان بلند پایه یک ولایت بدون هماهنگی و درک وضعیت شهر و کشور به خارج مسافرت می کند بدون آن که درنگ و تاملی بر وضعیت ولایت کند و خطر دشمن را جدی تلقی نماید.
دیدن این وضعیت تاسف بار است که به ناامیدی های بیشتر دامن می زند، جوان و پیر کشور را وا می دارد که دامن در کشند و از کشور بیرون روند. با در نظر گرفتن وضعیت امنیتی و آشفتگی هایی که در میان سران حکومت وجود دارد می توان سایر موارد و کارکرد این حکومت را به داوری نشست.
اشغال قندز توسط طالبان بی کمترین تردید به ناکامی حکومت وحدت ملی بر می گردد . اگر درک و درایتی یا مدیریت و حکومتی وجود می داشت، اگر برنامه ریزی صورت می گرفت و اگر خشونت ورزان طالبان در پایگاه های خود مورد حمله قرار می گرفت، هیچ گاه جنایتی هولناکی بوجود نمی آمد. بوجود آمدن آن مستقیما مربوط به ضعف و کاستی درونی حکومت وحدت ملی است. آنچه در صفحه های اجتماعی به تکرار بازتاب یافته و برخی رهبران جهادی نیز بارها تکرار کرده اند و سخت نگران کننده هم است این که اشغال قندوز بدون تبانی و توافق نیروهای درون حکومتی طالبان نبوده است.
وقتی که حکومت در وضعیت جنگ زندگی می کند و امکان حملات دشمن در هر زمانی وجود دارد، چرا حکومت دست به تصفیه عناصر نفوذی و فاسد طرفدار طالبان نمی زند و چرا هشدارهای مکرر را جدی نمی گیرد؟
در مجموع در یک سالگی که از عمر حکومت وحدت ملی می گذرد، جز آشفتگی درونی، بی برنامگی آشکار و بی عملی را در حکومت وحدت ملی نمی توان دید. اگر وضعیت به همین منوال ادامه پیدا کند نه تنها بهبودی در وضعیت کشور بوجود نخواهد آمد که باعث بوجود آمدن بحران های بیشتر نیز خواهیم بود.
قندوز در زمانی سقوط می کند که گروه داعش در شرق کشور حضور یافته و بارها علیه نیروهای دولتی دست به اقدام زده است. بنابراین اگر در حکومت وحدت ملی بی تدبیری ادامه پیدا کند آینده سخت نگران کننده تر از اکنون خواهد شد.
مولف : م. سمنگانی
