تحصیل مهاجرین افغانستانی مقیم ایران بحثی است که بی‌گمان نمی‌توان آن را در خطوط یک گزارش خلاصه کرد و تاکید امام خامنه ای بر این موضوع نیز نشان از اهمیت این موضوع دارد.
به گزارش خبرگزاری آوا، پس از دستور صریح و آشکار امام خامنه ای مبنی بر لزوم فراهم آمدن شرایط مساعد در برای تحصیل مهاجران افغانستانی در ایران روزنامه کیهان چاپ تهران طی مطلبی جوانب مختلف این دستور و فرایند اجرای این موضوع را بررسی کرده است.
در این مطلب آمده است:
ایران و افغانستان از دیرباز به واسطه داشتن نقاط اشتراک فراوان همواره از یک جایگاه با اهمیت متقابل برای یکدیگر برخوردار بوده‌اند. داشتن مرزهای خاکی مشترک، داشتن زبان مشترک و البته داشتن دغدغه‌های مشترک همچون مسائل امنیتی و یا مشکلاتی همچون قاچاق مواد مخدر تنها بخشی از موضوعاتی است که برای رسیدن به موفقیت نیازمند همکاری دو جانبه میان ایران و افغانستان است.
حال لحظه‌ای زندگی روزمره خودتان را تصور کنید، تقریبا بعید است که ایرانی باشید و در خیابان‌های شهرتان قدم زده باشید اما با برادران و خواهران افغان مواجه نشده باشید. شاید کودتای کمونیستی، طالبان، آمریکا و صدها و بلکه هزاران کلمه دیگر موجود باشند که هر کدام می‌توانند برای افغانها تداعی گر ناامنی باشند و در این میان جمهوری اسلامی ایران به واسطه نقاط اشتراک مذکور و البته همسایه بودن با افغانستان تبدیل به اصلی‌ترین مقصد افغانها شد تا دیگر دیدن افغانها در خیابان‌های شهرمان نه تنها برایمان امری غیرعادی نباشد بلکه حضور این عزیزان به بخشی پذیرفته شده در جامعه ما تبدیل شود. برادران و خواهران افغان که شاید دیگر در تصور اکثریت مردم کشورمان بیگانه به شمار نمی‌روند و مردم، این عزیزان را به عنوان بخشی از جامعه خود پذیرفته اند.
این برادران و خواهران پرتلاش چه در صورتی که بخواهند در کشور ما ماندگار شوند و یا حتی در صورتی که تصمیم به بازگشت به افغانستان را بگیرند در زمان حضورشان دارای حقوقی هستند که فارغ از نگاه متعصبانه به کشورمان، مردم شریف و مهمان نواز ایران در طول مدت حضور افغانها به خوبی پذیرای این عزیزان بوده اند.
اما در این میان تقریبا می‌توان گفت نه تنها در ایران بلکه شاید اگر هر کشور دیگری با چنین حجمی از مهاجران مواجه می‌شد در همکاری با این مهاجران به مشکلاتی نیز برمی خورد و ایران نیز در طول مدت حضور افغانها از این قائده مستثنی نبوده است و گاها مشکلاتی برای مهاجران شریف افغان در کشورمان پیش آمده است. یکی از این مشکلات زمینه‌های تحصیلی افغانها بوده است که شاهد بوده ایم برخی از عزیزان افغان بیشتر و برخی کمتر با این مشکل در کشورمان مواجه بوده اند.
تحصیل بیش از ۳۸۰ هزار افغان در ایران
برای روشن‌تر شدن موضوع نگاهی به آمار محصلان افغان موجود در کشورمان می‌کنیم. این روزها ۳۴۰ هزار دانش آموز، ۳۰ هزار طلبه و ۱۴ هزار دانشجوی افغان در کشورمان{ایران} مشغول به تحصیل هستند که هر از چندگاهی خبرهایی مبنی بر وجود مشکلاتی برای آنها به گوش می‌رسد.
تحصیل کردگان دیروز ایران، مقامات امروز افغانستان
البته صرفا نباید از جنبه منفی و وجود مشکلات به این موضوع نگاه کرد چرا که بسیاری از محصلان افغان در کشورمان نیز پس‌از بازگشت به کشورشان به جایگاه‌های بالایی در افغانستان رسیده‌اند و همین بس که این روزها معاون دوم رئیس جمهور افغانستان، معاون دوم رئیس اجرایی( نخست وزیر) و تعدادی از وزرای افغانستان تحصیل کرده حوزه علمیه قم و یا دیگر مراکز تحصیلی کشورمان هستند.
برای بررسی هرچه بیشتر مشکلات این روزهای مهاجران افغان حاضر در کشورمان به سراغ یکی از افغان‌های تحصیلکرده در کشورمان می‌روم که این روزها پس از پایان تحصیلاتش در ایران، در رفت و آمد میان دو کشور است.
او که این روزها به واسطه تجاربش در ایران دستی هم در حوزه علم و فرهنگ و افغانستان دارد درباه خود این‌گونه می‌گوید: «زمانی که کودتای کمونیستی در افغانستان اتفاق افتاد با جمعی از دانشجویان پیرو خط امام همکاری داشتم و بعد از کودتای کمونیست‌ها اولین نفراتی که برای سرکوب مورد توجه قرار گرفتند شیعیان افغانستان بودند و به همین منظور هر گونه فعالیتی نیز سرکوب می‌شد. یکی از فعالیت‌های ما شیعیان فعال در دانشگاه نیز تکثیر کتاب حکومت اسلامی حضرت امام و توزیع آن در میان مردم کابل بود. تعداد زیادی از فعالان این عرصه پس از شناسایی دستگیر و یا مجبور به فرار شدند که من نیز در دسته دوم قرار داشتم پس از مدتی فعالیت جهادی علیه کمونیست‌ها و در حالی که دوره کارشناسی را نیمه تمام گذرانده بودم در سال ۵۸ افغانستان را به مقصد ایران ترک کردم. پس از حضور در ایران و پایان دوره کارشناسی تلاش‌های زیادی کردم و در نهایت دو مقطع کارشناسی ارشد و دکترا را در رشته‌های حقوق بین الملل و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران پشت سر گذاشتم.در این مدت به عنوان دبیر انجمن اتحادیه اسلامی دانشجویان خارجی دانشگاه‌های ایران و عضو اتحادیه اسلامی دانشجویان افغانستان نیز فعالیت داشتم.
بعد از اتمام تحصیلاتم که همزمان بود با حادثه ۱۱ سپتامبر و سقوط طالبان به کابل رفتم. در آنجا بنیاد فرهنگی کوثر را تاسیس کردیم و در این موسسه فعالیت‌های فرهنگی، آموزشی و برنامه‌های تحقیقاتی را به اجرا درآوردیم که البته هنوز هم این فعالیت‌ها ادامه دارد و تنها در سال گذشته ۲۵۰۰ نفر دانش آموخته رشته‌های مختلف این بنیاد بوده اند.»
سطور بالا بخشی از گفت و گوی ما با دکتر سید وحید ظهوری حسینی عضو موسس بنیاد علمی فرهنگی کوثر افغانستان است.
ظهوری در پاسخ به سوال گزارشگر کیهان در خصوص چرایی لزوم تحصیل افغانها در ایران می‌گوید: «دو موضوع در این زمینه اهمیت بسیاری دارد. موضوع اول علاقه مردم افغانستان به ایران به واسطه اشتراکات دینی و اعتقادی است و موضوع بعدی زبان مشترک دو کشور. ظرفیت‌های آموزشی و سطح علمی ایران و البته انتقال این ظرفیت‌ها و تجربیات از ایران به افغانستان امری بسیار مهم است. ما شاهد بوده‌ایم بسیاری از دانشجویان افغان توانسته‌اند حتی در کنکور رتبه‌های بالایی را کسب کنند و این امور همگی زمینه‌ای است برای ساختن افغانستانی بهتر در آینده. برنامه‌ریزی کوتاه مدت و بلندمدت برای محصلان افغان در ایران می‌تواند زمینه‌های استفاده از توانایی‌های آنها را در آینده فراهم کند. البته آموزش به تنهایی کارساز نیست و هدایت و ایجاد تعهد نیز از دیگر لازمه‌های مورد نیاز برای شکوفایی این افراد است. باید تلاش کرد تا با توجه به مشکلات دانش آموختگان افغان سرمایه‌های ملی و معنوی دو کشور از بین نرود.»
هزینه تحصیل و مدرک شناسایی دلایل عمده مشکلات
وی در ادامه در خصوص مشکلات موجود در مسیر تحصیل افغانها در ایران عنوان می‌کند: «همان‌طور که رهبر معظم انقلاب{امام خامنه ای} در بحث آموزش مهاجران افغان تاکید داشته‌اند مطالبات رهبری از دولت سال‌ها است که تکرار می‌شود اما با این تفاوت که این بار صحبت‌های رهبری به عنوان یک دستور مورد تاکید واقع شده است. در طول مدت تحصیل مهاجران افغان در ایران این نفرات باید هزینه تحصیل را خودشان می‌پرداختند و به طور مثال در سال‌های گذشته بابت تحصیل هر دانش آموز افغان به طور میانگین ۳۵۰ هزار تومان(واحد عامیانه پول ایران) هزینه دریافت شده است.»
ظهوری تصریح می‌کند: «بسیاری از دانش‌آموزان افغان نیز به دو دلیل نداشتن هزینه تحصیل و نداشتن مدرک شناسایی در مدارس ثبت نام نمی‌شدند که این روند برخلاف وعده‌های داده شده در سال تحصیلی جاری هم ادامه داشت و ما امیدواریم با توجه به دستور رهبری در سال آینده این دستور اجرایی شود.»
پس از گذر از بخشی از صحبت‌های دکتر ظهوری بد نیست نظر دیگر کارشناسان را نیز در خصوص لزوم تحصیل افغانها در ایران جویا شویم.
صادق کوشکی کارشناس مسائل خاورمیانه در این خصوص به گزارشگر کیهان می‌گوید: «اگر توجه کنیم غیراز ایران تنها کشوری که خط رسمی آن فارسی است کشور افغانستان است و زبان بیش از نیمی از مردم این کشور فارسی است. به همین دلیل نیز افغانستان مهم‌ترین حوزه نفوذ زبان و ادبیات فارسی است و ما باید در جهت توسعه زبان فارسی، این کشور را مورد توجه خود قرار دهیم.»
تحصیل،بستر نفوذ فرهنگی در افغانستان
وی تصریح می‌کند: در حالی که بسیاری از کشورهای دنیا برای توسعه رسم الخط خود هزینه‌های زیادی را انجام می‌دهند و آن را بستر نفوذ فرهنگی و سیاسی خود می‌دانند در داخل کشور ما این بستر به خودی خود فراهم است. به طور مثال کشور ترکیه با هزینه‌های زیاد در افغانستان مجتمع‌های آموزشی ایجاد کرده است و کودکان افغانستانی را بورس می‌کند تا آنها پس‌از تحصیل به سربازان ترکیه در افغانستان تبدیل شوند و آینده سیاسی افغانستان به سوی ترکیه میل پیدا کند.»
کوشکی در ادامه می‌گوید: «ما باید ببینیم در خصوص تحصیل افغانها در کشورمان چه کوتاهی‌هایی داشته ایم و با جبران این کوتاهی‌ها به طور جدی برای تحصیل افغانها در کشورمان سرمایه گذاری کنیم زیرا حداقل ثمره این موضوع برای ما این خواهد بود که آینده سیاسی، اقتصادی و فرهنگی افغانستان به دست نفراتی می‌رسد که تحصیلکرده ایران هستند.»
عضو هیئت علمی دانشگاه خواجه نصیر مطرح می‌کند: جمهوری اسلامی در طول ۳۶ سال گذشته بدون هیچ چشمداشتی به واسطه وظایف شرعی و انسانی خود از هیچ کمکی به افغانستان دریغ نکرده است و فضای غالب کشور ما به گونه‌ای بوده است که افغانها از همان امکاناتی که مردم ما از آن برخوردار بوده‌اند بهره‌مند شده‌اند و بهتر است نواقص موجود در راه تحصیل آنها نیز برطرف شود.
وی می‌افزاید: «ما در گذشته نیز شاهد بوده ایم که افغانها به راحتی در کشورمان{ایران} به تحصیل پرداخته‌اند اما مدتی در این موضوع وقفه ایجاد شد اما اگر مجددا تحصیل این افراد بدون مشکل در کشورمان صورت گیرد اکرام ما به افغانها به نهایت خود می‌رسد.»
این کارشناس مسائل منطقه بیان می‌کند: «بدون تردید اگر هر کشور دیگر نیز جای ایران بود از این فرصت برای نفوذ فکری و فرهنگی استفاده می‌کرد. ما نباید از این فرصت طلایی بگذریم و باید تلاش کنیم تا هویت مشترک ایران و افغانستان ادامه یابد»
پس از شنیدن صحبت‌های کوشکی برای بررسی مجددا موضوع این بار با یکی از مسئولان مرتبط با موضوع،تماس می‌گیرم.
حجت‌الله درویش پور عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در این خصوص به ما می‌گوید: «به طور طبیعی وقتی که به صورت قانونی یا غیرقانونی ما مهاجرت افغانها را می‌پذیریم باید حقوقی را که برای اتباع سایر کشورها متصور شده است برای آنها فراهم کنیم.»
وی می‌افزاید: «همان‌طورکه برخی از هموطنان ما به کشورهای دیگر رفته و در آن کشورها می‌مانند ممکن است تعدادی از این افغان‌های مهاجر در کشورمان نیز برای ادامه زندگی در کشورمان بمانند و بهتر است این افراد به عنوان افرادی تحصیلکرده در کشورمان ماندگار شوند.»
تحصیل سدی در برابر تهدیدات مشترک
درویش پور در ادامه می‌گوید: مشکلات و معضلات بسیاری در افغانستان وجود دارد که اگر ما بتوانیم زمینه‌های باسواد شدن و آموزش افغانها را فراهم کنیم می‌تواند کمک شایانی به حل مشکلات درونی افغانستان کند. البته این موضوع در روابط و منافع متقابلی که میان ما و افغانستان وجود دارد نیز موثر خواهد بود. تهدیدات مشترک بسیاری نیز برای هر دو کشور وجود دارد که وجود افراد تحصیلکرده در هر دو طرف می‌تواند نقش موثری در کاهش این تهدیدات داشته باشد.
نماینده مردم ایذه و باغملک در مجلس شورای اسلامی بیان می‌کند: «از یک سو وظیفه اسلامی ما در قالب دیدگاه اسلامی و از طرفی دیگر دیدگاه ما در حمایت از مستضعفین باعث می‌شود تا تحصیل افغانها برای ما اهمیت بیشتری پیدا کند. ضمن اینکه تحصیل افغانها در کشورمان باعث آشنایی بیشتر آنها با فرهنگ ما نیز می‌شود.»
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس تصریح می‌کند: «افغان‌هایی که به صورت قانونی به کشور ما آمده‌اند در حال حاضر برای تحصیل در آموزش و پرورش ما مشکل خاصی ندارند و در بحث دانشگاه‌ها نیز اگر مشکلاتی وجود داشته باشد باید شناسایی و در خصوص حل آنها تصمیم گیری شود. قطعا وزارت علوم و سایر نهادهای ذی ربط در این خصوص نیز اقدامات لازمه را انجام خواهند داد.»
همکاری مشترک لازمه تسهیل آموزش افغانها
درویش‌پور خاطرنشان می‌کند: «باید در مسیر تسهیل بحث آموزش افغان‌های مقیم کشورمان سفارت افغانستان در تهران نیز با وزارت علوم و کمیسیون آموزش و تحقیقات تعامل داشته باشد و مشکلات موجود را با این دستگاه‌ها مطرح کند تا راه حل‌های مورد نیاز در این خصوص اتخاذ شود.»
«...إِنِ اسْتَنصَرُوکُمْ فِی الدِّینِ فَعَلَیْکُمُ النَّصْرُ...»
این کلمات بخشی از کلام خداوند در سوره انفال است. خداوند در این بخش از آیه۷۲ سوره انفال می‌فرماید: «اگر گروهى(مؤمنان مهاجر) به خاطر حفظ دین و آئین شان از شما یارى طلب کنند، بر شما لازم است که به یارى آنان بشتابید» در سال‌های اخیر با مهاجرت افغانها به کشورمان چنین اتفاقی برای کشور ما روی داده و به نظر می‌رسد مردم و مسئولان توانسته‌اند در این آزمون به توفیقات حداکثری دست یابند. البته در این بین همچنان برخی مشکلات همچون مسائل مربوط به تحصیلات افغان‌های مقیم ایران باقی است.
تحصیل افغان‌های مهاجر ایران بحثی است که بی‌گمان نمی‌توان آن را در خطوط یک گزارش خلاصه کرد و تاکید رهبر معظم انقلاب بر این موضوع نیز نشان از اهمیت این موضوع دارد. درقسمت دوم گزارش به بررسی وضعیت تحصیلی مهاجران افغان مقیم ایران و البته تاثیرات ناشی از تحصیل یا عدم تحصیل این عزیزان خواهیم پرداخت. حضور گاه و‌بی‌گاه آمریکا در منطقه، تجهیز کشورهای خوابیده بر روی نفت عربی از سوی غرب با جدیدترین تجهیزات و تشکیل گروهک‌های تروریستی در منطقه در تاریخ انقلاب بارها و بارها روی داده است اما ایران با ثبات خود و افزودن بر توان دفاعی خود روز به روز مقتدر‌تر از گذشته در منطقه روی پای خود ایستاده است. اما بی‌گمان در کنار توانایی‌های داخلی دوستی با کشورهای همسایه به خصوص با کشوری همچون افغانستان که دارای خصوصیات قابل اهمیتی برای ما است برای جمهوری اسلامی دارای ارزش و البته در نقش ما در منطقه تاثیرگذار است.
برای روشن‌تر شدن این موضوع و البته نقش تحصیلات مهاجران افغان در روابط دو کشور با محمد حسن قدیری ابیانه تماس می‌گیرم. این کارشناس مسائل منطقه در گفت‌و گو با گزارشگر کیهان در این خصوص می‌گوید: هر چند می‌توان حضور بخشی از افغانها را به نوعی تهدید برای اشتغال کشورمان دانست و این موضوع مشکلاتی را ایجاد می‌کند اما فرزندان این افراد چه به صورت قانونی و چه به صورت غیرقانونی در کشورمان برای ما یک فرصت محسوب می‌شود. افرادی که در ایران متولد می‌شوند و یا به همراه خانواده‌هایشان به ایران می‌آیند در صورتی که باسواد شوند و به درجات بالای علمی برسند در بازگشت به کشورشان به عنوان سفیران فرهنگی ایران عمل خواهند کرد و زمینه پیوندهای هر چه بیشتر میان دو کشور در عرصه‌های مختلف را ایجاد می‌کنند.
قدیری ابیانه در ادامه می‌گوید: گسترش هرچه بهتر روابط با افغانستان‌برای منافع و امنیت ملی ما نیز دارای اهمیت می‌باشد. هم اکنون بسیاری از مقامات عالی افغانستان افرادی هستند که در ایران تحصیلات عالی خود را پشت سر گذاشته‌اند و دارای شناخت خوبی از ایران هستند. از سویی دیگر باید احترام و عزت افغان‌های مقیم ایران حفظ شود و از تحقیر این عزیزان خودداری شود تا افغانها در بازگشت به کشورشان خاطره خوبی از ایران داشته باشند. در این مسیر نباید جرم برخی از افغانها در داخل کشورمان را به کل افغانها نسبت داد زیرا خود ما نیز تمایل نداریم تا جرم برخی از مهاجرین ایرانی در کشورهای دیگر را به کشورمان نسبت دهند.
افغانها در نقش عناصری سازنده
این کارشناس مسائل منطقه در ادامه نظرات خود در مورد تحصیل افغانها در کشورمان خاطرنشان می‌کند: ما نباید صرفا جنبه‌های منفی عملکرد و حضور افغانها در کشورمان را مطرح کنیم زیرا حضور این افراد در کشورمان جنبه‌های مثبتی نیز دارد که ما باید آنها را نیز در نظر بگیریم. افغانها مردم زحمتکشی هستند که در سازندگی کشور نقش دارند و ضمن اینکه شاهد حضور افغان‌های شیعه در مقابله با گروه‌هایی مثل داعش نیز هستیم.
قدیری ابیانه خاطرنشان می‌کند: ما و افغانها هر دو مسلمانیم و باید بدانیم که اسلام در معرض تهاجم کفر قر ار دارد و زمینه چنین شرایطی اتحاد دو کشور برای تقابل با کفر، نفاق و گروه‌های تکفیری است.
مشکلات آموزشی سدی در برابر همکاری‌های بیشتر
اشاره قدیری ابیانه به حوزه زبان و ادبیات فارسی به خوبی ما را به سوی یکی از اصلی‌ترین نقاط ارتباط ایران و افغانستان سوق می‌دهد. فرهنگ را می‌توان مهم‌ترین نقطه اشتراک دو کشور دانست. اشتراکی که به واسطه زبان به وجود آمده و البته اشتراک دینی دو کشور نیز نقش پررنگی در وابستگی فرهنگی دو کشور داشته است. برای بررسی هرچه بیشتر این موضوع سراغ نفر اول سفارت افغانستان در حوزه فرهنگ می‌روم. محمد افسر رهبین رایزن فرهنگی سفارت افغانستان در تهران .وی در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان در این خصوص می‌گوید: در آغاز این موضوع باید از جمهوری اسلامی ایران بابت کمک‌هایش در این سه دهه تشکر کرد. بی‌گمان هر انسانی که از یک کشور به کشوری دیگر نقل مکان می‌کند یک سلسله دگرگونی در زندگی اش پیش می‌آید که مردم مهاجر افغانستان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. یکی از مسائل مهم در این بین مسئله فرهنگ است، مهاجرانی که در ایران بزرگ شده‌اند و به‌گونه‌ای از آشنایی با فرهنگ خود دور مانده‌اند در ایران احساس بیگانگی نمی‌کنند.
وی می‌افزاید: دلیل این موضوع نیز این است که جوانان ما در ایران با علم، دانش و آیین ایران آشنا شده‌اند و مسائل دینی و آیینی خود را در ایران دنبال می‌کنند. علت راحتی جوانان ما در ایران وجود وجوه مشترک بسیار در میان دو کشور است. ده‌ها نهاد دانشجویی در ایران داریم که با برپایی نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های مختلف فرهنگی به فعالیت می‌پردازند، اما در مسیر این فعالیت‌ها سدهایی نیز بر سر راه افغان‌های مقیم ایران وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به مسئله تحصیلات اشاره کرد.
رهبین در ادامه می‌گوید: در خصوص مهاجرین فرهنگی در ایران یک دید دیگر داریم زیرا معتقدیم ما و ایران روزگاری قلمرو و فرهنگ مشترکی داشته‌ایم و نباید مشکلات و موانع در مسیرمان قرار بگیرد. به‌طور مثال ما امیدواریم در خصوص وضعیت تحصیل دانشجویان در ایران انعطاف بیشتری خرج داده شود. این انعطاف می‌تواند در مسائل مادی باشد یا در پیچ و خم‌های ثبت نام دانشجویان، زیرا بسیاری از دانشجویان افغان برای ثبت نام در دانشگاه‌های ایران با درخواست مدارکی مواجه می‌شوند که آنها را مجبور به سفر به افغانستان می‌کند. این موضوعات چالش‌هایی است که مسئولان باید درباره آنها دقت کنند.
رایزن فرهنگی سفارت افغانستان در تهران بیان می‌کند: نهادهای فرهنگی بسیاری داریم که برای زبان، فرهنگ و ادبیات فارسی کار می‌کنند و امیدوار هستیم که کار این نهادها تسهیل شود و مسئولان مربوطه با در نظر گرفتن دشواری‌های موجود در این مسیر مشکلات نهادها و دانشجویان را حل کنند.
این مقام مسئول در سفارت افغانستان با تاکید بر تلاش برای حل مشکلات تحصیلی افغانها در ایران در این خصوص می‌گوید: ما در نشست‌ها و دیدارهایمان با نهادهای مسئول، مشکلات تحصیلی افغان‌های مقیم ایران را مطرح کرده‌ایم و در این بین جمهوری اسلامی نیز بر اصول و مواضع خود تاکید می‌کند و با وجود انعطاف‌هایی که مسئولان داشته‌اند کار به اینجا رسیده است. با توجه به سخنان اخیر رهبر انقلاب درباره کودکان افغان در خصوص تحصیل افغانها در ایران فکر می‌کنیم اگر بیشتر بر روی این مسئله تاکید شود زمینه‌های بهتری برای کارکرد فرهنگی میان نسل‌های جدید ایران و افغانستان فراهم می‌شود.»
مدارس خود گردان
در هر صورت با وجود مساعدت‌های مسئولان و البته باوجود تاکید رهبر معظم انقلاب تاکنون برخی مشکلات در زمینه تحصیل افغان‌های مهاجر در ایران وجود داشته است. در بخش اول گزارش بیان شد که دو موضوع هزینه تحصیلات و نداشتن مدارک شناسایی عمده‌ترین مشکلات افغانها برای تحصیل در ایران است. اما آیا تمامی این مهاجرین پس از برخورد با این مشکلات دست از تحصیل بر می‌دارند؟
در نگاه نخست شاید چاره‌ای به جز ترک تحصیل برای این نفرات به ذهن نیاید اما در سال‌های اخیر افغان‌های مقیم کشورمان که از تحصیل در مدارس ایران بازمانده‌اند اقدام به تاسیس مدارس خودگردان کرده‌اند. برای آشنایی با وضعیت این‌گونه مدارس با ظهوری حسینی هم صحبت می‌شوم. سید وحید ظهوری حسینی عضو موسس بنیاد علمی فرهنگی کوثر افغانستان در این خصوص می‌گوید: عملکرد مدارس خودگردان به‌گونه‌ای است که می‌توان گفت یاد نگرفتن و تحصیل نکردن بهتر از تحصیل کردن در این گونه مدارس است زیرا در فضای این مدارس زمینه برای دست‌یابی برخی به اهداف جناحی و سایر سوء استفاده‌ها نیز فراهم است.
وی در بخش دیگری از صحبت هایش خاطرنشان می‌کند: «تحصیل افغانها در ایران می‌تواند زمینه حل بسیاری از مشکلات امنیتی و اقتصادی افغانستان را فراهم کند. این روزها آفت‌ها و آسیب‌های اجتماعی بسیاری بر دوش مردم افغانستان است که البته بیشتر این آسیب‌ها همچون تولید تریاک در افغانستان در اثر مشکلات مادی صورت می‌گیرد که در این مسیر تحصیلات می‌تواند عاملی بازدارنده در این دسته از مشکلات باشد.»
محمد ضیا بدیعی یک مهاجر افغانی ۵۵ ساله است. بدیعی ۱۵ سالی می‌شود که ساکن ایران شده است و در مجموعه‌های فرهنگی و انجمن‌های اسلامی دانشجویان فعالیت می‌کند. او که خود در آلمان رشته ادبیات این کشور را پشت سر گذاشته است این روزها در مدارس مهاجران افغان در مشهد به تدریس می‌پردازد.
بدیعی در پاسخ به سوال گزارشگر کیهان در خصوص موانع تحصیلی موجود در راه افغان‌های مقیم ایران می‌گوید: پیش از هرچیزی باید از دستور رهبر انقلاب نهایت سپاس و تشکر را داشته باشم. چرا که ایشان همیشه نهایت لطف و عنایت را نسبت به مهاجران داشته‌اند. اما در حوزه مشکلات مهاجران افغان می‌توان گفت کم و بیش این مشکلات همچنان باقی است و متاسفانه افغانها در ایران دارای محدودیت‌های تحصیلی هستند و هزینه‌های تحصیلی مانع از ادامه تحصیل بسیاری از افغانها می‌شود. وی تصریح می‌کند: مهاجران افغان می‌توانند پتانسیل خوبی برای افغانستان باشند و اگر در ایران به تحصیلات خود ادامه داده و دست پر به افغانستان بازگردند می‌توانند در افغانستان تاثیرگذار باشند. قطعا ایران و افغانستان فرهنگ مشترکی دارند و یکی از راه‌های سرمایه گذاری در افغانستان سرمایه گذاری روی مهاجران این کشور است.
بدیعی ادامه می‌دهد: متاسفانه مدارس خودگردان موجود در ایران نیز نواقص زیادی دارند و کمبودهای فرهنگی و مشکلات بسیاری در این مدارس مشهود است، ولی هستند نفراتی که به دلیل شدت علاقه‌مندی به ادامه تحصیل به این مدارس مراجعه می‌کنند. محدودیت کارت‌های شناسایی، محدودیت مکانی مدارس، جدا کردن مهاجران از دیگر دانش‌آموزان و یا حذف از مدارس به دلیل مشکلات مادی از جمله مشکلات دانش‌آموزان مهاجر افغان در کشور است.
این عضو انجمن‌های دانشجویی افغان‌های مقیم ایران بیان می‌کند: برای حل مشکلات تحصیلی افغانها در ایران با مسئولان صحبت کرده ایم و آنها در پاسخ می‌گویند باید قوانین مهاجرت رعایت شود و به نظر می‌رسد با قانون در این مورد خشک برخورد می‌شود. ما دوست داریم با مهاجران افغان در ایران آرمان‌گرایانه برخورد شود و به چشم بار و دردسر به آنها نگاه نکنند تا این نفرات در بازگشت به افغانستان نقش سفیران ایران در افغانستان را ایفا کنند.
بدیعی خاطرنشان می‌کند: «بهترین راه برای نفوذ فرهنگی و معنوی ایران در افغانستان همین پدیده تحصیل افغانها است. به‌طور مثال اگر در یک دوره پنج ساله ایران ۵۰ الی ۶۰ هزار متخصص در میان افغان‌های مهاجر تربیت کند این افغان‌های شیعه می‌توانند در بازگشت خود به افغانستان تمامی مراکز تخصصی این کشور را در دست بگیرند»
گزارش امروز و روز گذشته بر آن بود تا ضمن بررسی دلایل لزوم تحصیل افغان‌های مهاجر در ایران، پیامی روشنگر برای مسئولان مربوطه در این خصوص باشد. اما بدون شک جمله آغازین این گزارش یعنی آن بخش از بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که می‌فرمایند؛ «هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرینی که به صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل باز بمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند.» خود آشکارترین دستورالعمل برای اجرایی شدن توسط مسئولان است. جایی که رهبر معظم انقلاب همچون گذشته با دیدگاهی روشن نسبت به این موضوع واکنش نشان داده‌اند. با بررسی جوانب مختلف لزوم تحصیل افغان‌های مقیم کشورمان و با توجه به دستور رهبر انقلاب به نظر می‌رسد مسئولان مربوطه این بار باید با عزمی بیشتر نسبت به گذشته در جهت حل مشکلات موجود در این زمینه اقدام کنند.
منبع : تسنیم
به گزارش خبرگزاری آوا، پس از دستور صریح و آشکار امام خامنه ای مبنی بر لزوم فراهم آمدن شرایط مساعد در برای تحصیل مهاجران افغانستانی در ایران روزنامه کیهان چاپ تهران طی مطلبی جوانب مختلف این دستور و فرایند اجرای این موضوع را بررسی کرده است.
در این مطلب آمده است:
ایران و افغانستان از دیرباز به واسطه داشتن نقاط اشتراک فراوان همواره از یک جایگاه با اهمیت متقابل برای یکدیگر برخوردار بوده‌اند. داشتن مرزهای خاکی مشترک، داشتن زبان مشترک و البته داشتن دغدغه‌های مشترک همچون مسائل امنیتی و یا مشکلاتی همچون قاچاق مواد مخدر تنها بخشی از موضوعاتی است که برای رسیدن به موفقیت نیازمند همکاری دو جانبه میان ایران و افغانستان است.
حال لحظه‌ای زندگی روزمره خودتان را تصور کنید، تقریبا بعید است که ایرانی باشید و در خیابان‌های شهرتان قدم زده باشید اما با برادران و خواهران افغان مواجه نشده باشید. شاید کودتای کمونیستی، طالبان، آمریکا و صدها و بلکه هزاران کلمه دیگر موجود باشند که هر کدام می‌توانند برای افغانها تداعی گر ناامنی باشند و در این میان جمهوری اسلامی ایران به واسطه نقاط اشتراک مذکور و البته همسایه بودن با افغانستان تبدیل به اصلی‌ترین مقصد افغانها شد تا دیگر دیدن افغانها در خیابان‌های شهرمان نه تنها برایمان امری غیرعادی نباشد بلکه حضور این عزیزان به بخشی پذیرفته شده در جامعه ما تبدیل شود. برادران و خواهران افغان که شاید دیگر در تصور اکثریت مردم کشورمان بیگانه به شمار نمی‌روند و مردم، این عزیزان را به عنوان بخشی از جامعه خود پذیرفته اند.
این برادران و خواهران پرتلاش چه در صورتی که بخواهند در کشور ما ماندگار شوند و یا حتی در صورتی که تصمیم به بازگشت به افغانستان را بگیرند در زمان حضورشان دارای حقوقی هستند که فارغ از نگاه متعصبانه به کشورمان، مردم شریف و مهمان نواز ایران در طول مدت حضور افغانها به خوبی پذیرای این عزیزان بوده اند.
اما در این میان تقریبا می‌توان گفت نه تنها در ایران بلکه شاید اگر هر کشور دیگری با چنین حجمی از مهاجران مواجه می‌شد در همکاری با این مهاجران به مشکلاتی نیز برمی خورد و ایران نیز در طول مدت حضور افغانها از این قائده مستثنی نبوده است و گاها مشکلاتی برای مهاجران شریف افغان در کشورمان پیش آمده است. یکی از این مشکلات زمینه‌های تحصیلی افغانها بوده است که شاهد بوده ایم برخی از عزیزان افغان بیشتر و برخی کمتر با این مشکل در کشورمان مواجه بوده اند.
تحصیل بیش از ۳۸۰ هزار افغان در ایران
برای روشن‌تر شدن موضوع نگاهی به آمار محصلان افغان موجود در کشورمان می‌کنیم. این روزها ۳۴۰ هزار دانش آموز، ۳۰ هزار طلبه و ۱۴ هزار دانشجوی افغان در کشورمان{ایران} مشغول به تحصیل هستند که هر از چندگاهی خبرهایی مبنی بر وجود مشکلاتی برای آنها به گوش می‌رسد.
تحصیل کردگان دیروز ایران، مقامات امروز افغانستان
البته صرفا نباید از جنبه منفی و وجود مشکلات به این موضوع نگاه کرد چرا که بسیاری از محصلان افغان در کشورمان نیز پس‌از بازگشت به کشورشان به جایگاه‌های بالایی در افغانستان رسیده‌اند و همین بس که این روزها معاون دوم رئیس جمهور افغانستان، معاون دوم رئیس اجرایی( نخست وزیر) و تعدادی از وزرای افغانستان تحصیل کرده حوزه علمیه قم و یا دیگر مراکز تحصیلی کشورمان هستند.
برای بررسی هرچه بیشتر مشکلات این روزهای مهاجران افغان حاضر در کشورمان به سراغ یکی از افغان‌های تحصیلکرده در کشورمان می‌روم که این روزها پس از پایان تحصیلاتش در ایران، در رفت و آمد میان دو کشور است.
او که این روزها به واسطه تجاربش در ایران دستی هم در حوزه علم و فرهنگ و افغانستان دارد درباه خود این‌گونه می‌گوید: «زمانی که کودتای کمونیستی در افغانستان اتفاق افتاد با جمعی از دانشجویان پیرو خط امام همکاری داشتم و بعد از کودتای کمونیست‌ها اولین نفراتی که برای سرکوب مورد توجه قرار گرفتند شیعیان افغانستان بودند و به همین منظور هر گونه فعالیتی نیز سرکوب می‌شد. یکی از فعالیت‌های ما شیعیان فعال در دانشگاه نیز تکثیر کتاب حکومت اسلامی حضرت امام و توزیع آن در میان مردم کابل بود. تعداد زیادی از فعالان این عرصه پس از شناسایی دستگیر و یا مجبور به فرار شدند که من نیز در دسته دوم قرار داشتم پس از مدتی فعالیت جهادی علیه کمونیست‌ها و در حالی که دوره کارشناسی را نیمه تمام گذرانده بودم در سال ۵۸ افغانستان را به مقصد ایران ترک کردم. پس از حضور در ایران و پایان دوره کارشناسی تلاش‌های زیادی کردم و در نهایت دو مقطع کارشناسی ارشد و دکترا را در رشته‌های حقوق بین الملل و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران پشت سر گذاشتم.در این مدت به عنوان دبیر انجمن اتحادیه اسلامی دانشجویان خارجی دانشگاه‌های ایران و عضو اتحادیه اسلامی دانشجویان افغانستان نیز فعالیت داشتم.
بعد از اتمام تحصیلاتم که همزمان بود با حادثه ۱۱ سپتامبر و سقوط طالبان به کابل رفتم. در آنجا بنیاد فرهنگی کوثر را تاسیس کردیم و در این موسسه فعالیت‌های فرهنگی، آموزشی و برنامه‌های تحقیقاتی را به اجرا درآوردیم که البته هنوز هم این فعالیت‌ها ادامه دارد و تنها در سال گذشته ۲۵۰۰ نفر دانش آموخته رشته‌های مختلف این بنیاد بوده اند.»
سطور بالا بخشی از گفت و گوی ما با دکتر سید وحید ظهوری حسینی عضو موسس بنیاد علمی فرهنگی کوثر افغانستان است.
ظهوری در پاسخ به سوال گزارشگر کیهان در خصوص چرایی لزوم تحصیل افغانها در ایران می‌گوید: «دو موضوع در این زمینه اهمیت بسیاری دارد. موضوع اول علاقه مردم افغانستان به ایران به واسطه اشتراکات دینی و اعتقادی است و موضوع بعدی زبان مشترک دو کشور. ظرفیت‌های آموزشی و سطح علمی ایران و البته انتقال این ظرفیت‌ها و تجربیات از ایران به افغانستان امری بسیار مهم است. ما شاهد بوده‌ایم بسیاری از دانشجویان افغان توانسته‌اند حتی در کنکور رتبه‌های بالایی را کسب کنند و این امور همگی زمینه‌ای است برای ساختن افغانستانی بهتر در آینده. برنامه‌ریزی کوتاه مدت و بلندمدت برای محصلان افغان در ایران می‌تواند زمینه‌های استفاده از توانایی‌های آنها را در آینده فراهم کند. البته آموزش به تنهایی کارساز نیست و هدایت و ایجاد تعهد نیز از دیگر لازمه‌های مورد نیاز برای شکوفایی این افراد است. باید تلاش کرد تا با توجه به مشکلات دانش آموختگان افغان سرمایه‌های ملی و معنوی دو کشور از بین نرود.»
هزینه تحصیل و مدرک شناسایی دلایل عمده مشکلات
وی در ادامه در خصوص مشکلات موجود در مسیر تحصیل افغانها در ایران عنوان می‌کند: «همان‌طور که رهبر معظم انقلاب{امام خامنه ای} در بحث آموزش مهاجران افغان تاکید داشته‌اند مطالبات رهبری از دولت سال‌ها است که تکرار می‌شود اما با این تفاوت که این بار صحبت‌های رهبری به عنوان یک دستور مورد تاکید واقع شده است. در طول مدت تحصیل مهاجران افغان در ایران این نفرات باید هزینه تحصیل را خودشان می‌پرداختند و به طور مثال در سال‌های گذشته بابت تحصیل هر دانش آموز افغان به طور میانگین ۳۵۰ هزار تومان(واحد عامیانه پول ایران) هزینه دریافت شده است.»
ظهوری تصریح می‌کند: «بسیاری از دانش‌آموزان افغان نیز به دو دلیل نداشتن هزینه تحصیل و نداشتن مدرک شناسایی در مدارس ثبت نام نمی‌شدند که این روند برخلاف وعده‌های داده شده در سال تحصیلی جاری هم ادامه داشت و ما امیدواریم با توجه به دستور رهبری در سال آینده این دستور اجرایی شود.»
پس از گذر از بخشی از صحبت‌های دکتر ظهوری بد نیست نظر دیگر کارشناسان را نیز در خصوص لزوم تحصیل افغانها در ایران جویا شویم.
صادق کوشکی کارشناس مسائل خاورمیانه در این خصوص به گزارشگر کیهان می‌گوید: «اگر توجه کنیم غیراز ایران تنها کشوری که خط رسمی آن فارسی است کشور افغانستان است و زبان بیش از نیمی از مردم این کشور فارسی است. به همین دلیل نیز افغانستان مهم‌ترین حوزه نفوذ زبان و ادبیات فارسی است و ما باید در جهت توسعه زبان فارسی، این کشور را مورد توجه خود قرار دهیم.»
تحصیل،بستر نفوذ فرهنگی در افغانستان
وی تصریح می‌کند: در حالی که بسیاری از کشورهای دنیا برای توسعه رسم الخط خود هزینه‌های زیادی را انجام می‌دهند و آن را بستر نفوذ فرهنگی و سیاسی خود می‌دانند در داخل کشور ما این بستر به خودی خود فراهم است. به طور مثال کشور ترکیه با هزینه‌های زیاد در افغانستان مجتمع‌های آموزشی ایجاد کرده است و کودکان افغانستانی را بورس می‌کند تا آنها پس‌از تحصیل به سربازان ترکیه در افغانستان تبدیل شوند و آینده سیاسی افغانستان به سوی ترکیه میل پیدا کند.»
کوشکی در ادامه می‌گوید: «ما باید ببینیم در خصوص تحصیل افغانها در کشورمان چه کوتاهی‌هایی داشته ایم و با جبران این کوتاهی‌ها به طور جدی برای تحصیل افغانها در کشورمان سرمایه گذاری کنیم زیرا حداقل ثمره این موضوع برای ما این خواهد بود که آینده سیاسی، اقتصادی و فرهنگی افغانستان به دست نفراتی می‌رسد که تحصیلکرده ایران هستند.»
عضو هیئت علمی دانشگاه خواجه نصیر مطرح می‌کند: جمهوری اسلامی در طول ۳۶ سال گذشته بدون هیچ چشمداشتی به واسطه وظایف شرعی و انسانی خود از هیچ کمکی به افغانستان دریغ نکرده است و فضای غالب کشور ما به گونه‌ای بوده است که افغانها از همان امکاناتی که مردم ما از آن برخوردار بوده‌اند بهره‌مند شده‌اند و بهتر است نواقص موجود در راه تحصیل آنها نیز برطرف شود.
وی می‌افزاید: «ما در گذشته نیز شاهد بوده ایم که افغانها به راحتی در کشورمان{ایران} به تحصیل پرداخته‌اند اما مدتی در این موضوع وقفه ایجاد شد اما اگر مجددا تحصیل این افراد بدون مشکل در کشورمان صورت گیرد اکرام ما به افغانها به نهایت خود می‌رسد.»
این کارشناس مسائل منطقه بیان می‌کند: «بدون تردید اگر هر کشور دیگر نیز جای ایران بود از این فرصت برای نفوذ فکری و فرهنگی استفاده می‌کرد. ما نباید از این فرصت طلایی بگذریم و باید تلاش کنیم تا هویت مشترک ایران و افغانستان ادامه یابد»
پس از شنیدن صحبت‌های کوشکی برای بررسی مجددا موضوع این بار با یکی از مسئولان مرتبط با موضوع،تماس می‌گیرم.
حجت‌الله درویش پور عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در این خصوص به ما می‌گوید: «به طور طبیعی وقتی که به صورت قانونی یا غیرقانونی ما مهاجرت افغانها را می‌پذیریم باید حقوقی را که برای اتباع سایر کشورها متصور شده است برای آنها فراهم کنیم.»
وی می‌افزاید: «همان‌طورکه برخی از هموطنان ما به کشورهای دیگر رفته و در آن کشورها می‌مانند ممکن است تعدادی از این افغان‌های مهاجر در کشورمان نیز برای ادامه زندگی در کشورمان بمانند و بهتر است این افراد به عنوان افرادی تحصیلکرده در کشورمان ماندگار شوند.»
تحصیل سدی در برابر تهدیدات مشترک
درویش پور در ادامه می‌گوید: مشکلات و معضلات بسیاری در افغانستان وجود دارد که اگر ما بتوانیم زمینه‌های باسواد شدن و آموزش افغانها را فراهم کنیم می‌تواند کمک شایانی به حل مشکلات درونی افغانستان کند. البته این موضوع در روابط و منافع متقابلی که میان ما و افغانستان وجود دارد نیز موثر خواهد بود. تهدیدات مشترک بسیاری نیز برای هر دو کشور وجود دارد که وجود افراد تحصیلکرده در هر دو طرف می‌تواند نقش موثری در کاهش این تهدیدات داشته باشد.
نماینده مردم ایذه و باغملک در مجلس شورای اسلامی بیان می‌کند: «از یک سو وظیفه اسلامی ما در قالب دیدگاه اسلامی و از طرفی دیگر دیدگاه ما در حمایت از مستضعفین باعث می‌شود تا تحصیل افغانها برای ما اهمیت بیشتری پیدا کند. ضمن اینکه تحصیل افغانها در کشورمان باعث آشنایی بیشتر آنها با فرهنگ ما نیز می‌شود.»
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس تصریح می‌کند: «افغان‌هایی که به صورت قانونی به کشور ما آمده‌اند در حال حاضر برای تحصیل در آموزش و پرورش ما مشکل خاصی ندارند و در بحث دانشگاه‌ها نیز اگر مشکلاتی وجود داشته باشد باید شناسایی و در خصوص حل آنها تصمیم گیری شود. قطعا وزارت علوم و سایر نهادهای ذی ربط در این خصوص نیز اقدامات لازمه را انجام خواهند داد.»
همکاری مشترک لازمه تسهیل آموزش افغانها
درویش‌پور خاطرنشان می‌کند: «باید در مسیر تسهیل بحث آموزش افغان‌های مقیم کشورمان سفارت افغانستان در تهران نیز با وزارت علوم و کمیسیون آموزش و تحقیقات تعامل داشته باشد و مشکلات موجود را با این دستگاه‌ها مطرح کند تا راه حل‌های مورد نیاز در این خصوص اتخاذ شود.»
«...إِنِ اسْتَنصَرُوکُمْ فِی الدِّینِ فَعَلَیْکُمُ النَّصْرُ...»
این کلمات بخشی از کلام خداوند در سوره انفال است. خداوند در این بخش از آیه۷۲ سوره انفال می‌فرماید: «اگر گروهى(مؤمنان مهاجر) به خاطر حفظ دین و آئین شان از شما یارى طلب کنند، بر شما لازم است که به یارى آنان بشتابید» در سال‌های اخیر با مهاجرت افغانها به کشورمان چنین اتفاقی برای کشور ما روی داده و به نظر می‌رسد مردم و مسئولان توانسته‌اند در این آزمون به توفیقات حداکثری دست یابند. البته در این بین همچنان برخی مشکلات همچون مسائل مربوط به تحصیلات افغان‌های مقیم ایران باقی است.
تحصیل افغان‌های مهاجر ایران بحثی است که بی‌گمان نمی‌توان آن را در خطوط یک گزارش خلاصه کرد و تاکید رهبر معظم انقلاب بر این موضوع نیز نشان از اهمیت این موضوع دارد. درقسمت دوم گزارش به بررسی وضعیت تحصیلی مهاجران افغان مقیم ایران و البته تاثیرات ناشی از تحصیل یا عدم تحصیل این عزیزان خواهیم پرداخت. حضور گاه و‌بی‌گاه آمریکا در منطقه، تجهیز کشورهای خوابیده بر روی نفت عربی از سوی غرب با جدیدترین تجهیزات و تشکیل گروهک‌های تروریستی در منطقه در تاریخ انقلاب بارها و بارها روی داده است اما ایران با ثبات خود و افزودن بر توان دفاعی خود روز به روز مقتدر‌تر از گذشته در منطقه روی پای خود ایستاده است. اما بی‌گمان در کنار توانایی‌های داخلی دوستی با کشورهای همسایه به خصوص با کشوری همچون افغانستان که دارای خصوصیات قابل اهمیتی برای ما است برای جمهوری اسلامی دارای ارزش و البته در نقش ما در منطقه تاثیرگذار است.
برای روشن‌تر شدن این موضوع و البته نقش تحصیلات مهاجران افغان در روابط دو کشور با محمد حسن قدیری ابیانه تماس می‌گیرم. این کارشناس مسائل منطقه در گفت‌و گو با گزارشگر کیهان در این خصوص می‌گوید: هر چند می‌توان حضور بخشی از افغانها را به نوعی تهدید برای اشتغال کشورمان دانست و این موضوع مشکلاتی را ایجاد می‌کند اما فرزندان این افراد چه به صورت قانونی و چه به صورت غیرقانونی در کشورمان برای ما یک فرصت محسوب می‌شود. افرادی که در ایران متولد می‌شوند و یا به همراه خانواده‌هایشان به ایران می‌آیند در صورتی که باسواد شوند و به درجات بالای علمی برسند در بازگشت به کشورشان به عنوان سفیران فرهنگی ایران عمل خواهند کرد و زمینه پیوندهای هر چه بیشتر میان دو کشور در عرصه‌های مختلف را ایجاد می‌کنند.
قدیری ابیانه در ادامه می‌گوید: گسترش هرچه بهتر روابط با افغانستان‌برای منافع و امنیت ملی ما نیز دارای اهمیت می‌باشد. هم اکنون بسیاری از مقامات عالی افغانستان افرادی هستند که در ایران تحصیلات عالی خود را پشت سر گذاشته‌اند و دارای شناخت خوبی از ایران هستند. از سویی دیگر باید احترام و عزت افغان‌های مقیم ایران حفظ شود و از تحقیر این عزیزان خودداری شود تا افغانها در بازگشت به کشورشان خاطره خوبی از ایران داشته باشند. در این مسیر نباید جرم برخی از افغانها در داخل کشورمان را به کل افغانها نسبت داد زیرا خود ما نیز تمایل نداریم تا جرم برخی از مهاجرین ایرانی در کشورهای دیگر را به کشورمان نسبت دهند.
افغانها در نقش عناصری سازنده
این کارشناس مسائل منطقه در ادامه نظرات خود در مورد تحصیل افغانها در کشورمان خاطرنشان می‌کند: ما نباید صرفا جنبه‌های منفی عملکرد و حضور افغانها در کشورمان را مطرح کنیم زیرا حضور این افراد در کشورمان جنبه‌های مثبتی نیز دارد که ما باید آنها را نیز در نظر بگیریم. افغانها مردم زحمتکشی هستند که در سازندگی کشور نقش دارند و ضمن اینکه شاهد حضور افغان‌های شیعه در مقابله با گروه‌هایی مثل داعش نیز هستیم.
قدیری ابیانه خاطرنشان می‌کند: ما و افغانها هر دو مسلمانیم و باید بدانیم که اسلام در معرض تهاجم کفر قر ار دارد و زمینه چنین شرایطی اتحاد دو کشور برای تقابل با کفر، نفاق و گروه‌های تکفیری است.
مشکلات آموزشی سدی در برابر همکاری‌های بیشتر
اشاره قدیری ابیانه به حوزه زبان و ادبیات فارسی به خوبی ما را به سوی یکی از اصلی‌ترین نقاط ارتباط ایران و افغانستان سوق می‌دهد. فرهنگ را می‌توان مهم‌ترین نقطه اشتراک دو کشور دانست. اشتراکی که به واسطه زبان به وجود آمده و البته اشتراک دینی دو کشور نیز نقش پررنگی در وابستگی فرهنگی دو کشور داشته است. برای بررسی هرچه بیشتر این موضوع سراغ نفر اول سفارت افغانستان در حوزه فرهنگ می‌روم. محمد افسر رهبین رایزن فرهنگی سفارت افغانستان در تهران .وی در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان در این خصوص می‌گوید: در آغاز این موضوع باید از جمهوری اسلامی ایران بابت کمک‌هایش در این سه دهه تشکر کرد. بی‌گمان هر انسانی که از یک کشور به کشوری دیگر نقل مکان می‌کند یک سلسله دگرگونی در زندگی اش پیش می‌آید که مردم مهاجر افغانستان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. یکی از مسائل مهم در این بین مسئله فرهنگ است، مهاجرانی که در ایران بزرگ شده‌اند و به‌گونه‌ای از آشنایی با فرهنگ خود دور مانده‌اند در ایران احساس بیگانگی نمی‌کنند.
وی می‌افزاید: دلیل این موضوع نیز این است که جوانان ما در ایران با علم، دانش و آیین ایران آشنا شده‌اند و مسائل دینی و آیینی خود را در ایران دنبال می‌کنند. علت راحتی جوانان ما در ایران وجود وجوه مشترک بسیار در میان دو کشور است. ده‌ها نهاد دانشجویی در ایران داریم که با برپایی نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های مختلف فرهنگی به فعالیت می‌پردازند، اما در مسیر این فعالیت‌ها سدهایی نیز بر سر راه افغان‌های مقیم ایران وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به مسئله تحصیلات اشاره کرد.
رهبین در ادامه می‌گوید: در خصوص مهاجرین فرهنگی در ایران یک دید دیگر داریم زیرا معتقدیم ما و ایران روزگاری قلمرو و فرهنگ مشترکی داشته‌ایم و نباید مشکلات و موانع در مسیرمان قرار بگیرد. به‌طور مثال ما امیدواریم در خصوص وضعیت تحصیل دانشجویان در ایران انعطاف بیشتری خرج داده شود. این انعطاف می‌تواند در مسائل مادی باشد یا در پیچ و خم‌های ثبت نام دانشجویان، زیرا بسیاری از دانشجویان افغان برای ثبت نام در دانشگاه‌های ایران با درخواست مدارکی مواجه می‌شوند که آنها را مجبور به سفر به افغانستان می‌کند. این موضوعات چالش‌هایی است که مسئولان باید درباره آنها دقت کنند.
رایزن فرهنگی سفارت افغانستان در تهران بیان می‌کند: نهادهای فرهنگی بسیاری داریم که برای زبان، فرهنگ و ادبیات فارسی کار می‌کنند و امیدوار هستیم که کار این نهادها تسهیل شود و مسئولان مربوطه با در نظر گرفتن دشواری‌های موجود در این مسیر مشکلات نهادها و دانشجویان را حل کنند.
این مقام مسئول در سفارت افغانستان با تاکید بر تلاش برای حل مشکلات تحصیلی افغانها در ایران در این خصوص می‌گوید: ما در نشست‌ها و دیدارهایمان با نهادهای مسئول، مشکلات تحصیلی افغان‌های مقیم ایران را مطرح کرده‌ایم و در این بین جمهوری اسلامی نیز بر اصول و مواضع خود تاکید می‌کند و با وجود انعطاف‌هایی که مسئولان داشته‌اند کار به اینجا رسیده است. با توجه به سخنان اخیر رهبر انقلاب درباره کودکان افغان در خصوص تحصیل افغانها در ایران فکر می‌کنیم اگر بیشتر بر روی این مسئله تاکید شود زمینه‌های بهتری برای کارکرد فرهنگی میان نسل‌های جدید ایران و افغانستان فراهم می‌شود.»
مدارس خود گردان
در هر صورت با وجود مساعدت‌های مسئولان و البته باوجود تاکید رهبر معظم انقلاب تاکنون برخی مشکلات در زمینه تحصیل افغان‌های مهاجر در ایران وجود داشته است. در بخش اول گزارش بیان شد که دو موضوع هزینه تحصیلات و نداشتن مدارک شناسایی عمده‌ترین مشکلات افغانها برای تحصیل در ایران است. اما آیا تمامی این مهاجرین پس از برخورد با این مشکلات دست از تحصیل بر می‌دارند؟
در نگاه نخست شاید چاره‌ای به جز ترک تحصیل برای این نفرات به ذهن نیاید اما در سال‌های اخیر افغان‌های مقیم کشورمان که از تحصیل در مدارس ایران بازمانده‌اند اقدام به تاسیس مدارس خودگردان کرده‌اند. برای آشنایی با وضعیت این‌گونه مدارس با ظهوری حسینی هم صحبت می‌شوم. سید وحید ظهوری حسینی عضو موسس بنیاد علمی فرهنگی کوثر افغانستان در این خصوص می‌گوید: عملکرد مدارس خودگردان به‌گونه‌ای است که می‌توان گفت یاد نگرفتن و تحصیل نکردن بهتر از تحصیل کردن در این گونه مدارس است زیرا در فضای این مدارس زمینه برای دست‌یابی برخی به اهداف جناحی و سایر سوء استفاده‌ها نیز فراهم است.
وی در بخش دیگری از صحبت هایش خاطرنشان می‌کند: «تحصیل افغانها در ایران می‌تواند زمینه حل بسیاری از مشکلات امنیتی و اقتصادی افغانستان را فراهم کند. این روزها آفت‌ها و آسیب‌های اجتماعی بسیاری بر دوش مردم افغانستان است که البته بیشتر این آسیب‌ها همچون تولید تریاک در افغانستان در اثر مشکلات مادی صورت می‌گیرد که در این مسیر تحصیلات می‌تواند عاملی بازدارنده در این دسته از مشکلات باشد.»
محمد ضیا بدیعی یک مهاجر افغانی ۵۵ ساله است. بدیعی ۱۵ سالی می‌شود که ساکن ایران شده است و در مجموعه‌های فرهنگی و انجمن‌های اسلامی دانشجویان فعالیت می‌کند. او که خود در آلمان رشته ادبیات این کشور را پشت سر گذاشته است این روزها در مدارس مهاجران افغان در مشهد به تدریس می‌پردازد.
بدیعی در پاسخ به سوال گزارشگر کیهان در خصوص موانع تحصیلی موجود در راه افغان‌های مقیم ایران می‌گوید: پیش از هرچیزی باید از دستور رهبر انقلاب نهایت سپاس و تشکر را داشته باشم. چرا که ایشان همیشه نهایت لطف و عنایت را نسبت به مهاجران داشته‌اند. اما در حوزه مشکلات مهاجران افغان می‌توان گفت کم و بیش این مشکلات همچنان باقی است و متاسفانه افغانها در ایران دارای محدودیت‌های تحصیلی هستند و هزینه‌های تحصیلی مانع از ادامه تحصیل بسیاری از افغانها می‌شود. وی تصریح می‌کند: مهاجران افغان می‌توانند پتانسیل خوبی برای افغانستان باشند و اگر در ایران به تحصیلات خود ادامه داده و دست پر به افغانستان بازگردند می‌توانند در افغانستان تاثیرگذار باشند. قطعا ایران و افغانستان فرهنگ مشترکی دارند و یکی از راه‌های سرمایه گذاری در افغانستان سرمایه گذاری روی مهاجران این کشور است.
بدیعی ادامه می‌دهد: متاسفانه مدارس خودگردان موجود در ایران نیز نواقص زیادی دارند و کمبودهای فرهنگی و مشکلات بسیاری در این مدارس مشهود است، ولی هستند نفراتی که به دلیل شدت علاقه‌مندی به ادامه تحصیل به این مدارس مراجعه می‌کنند. محدودیت کارت‌های شناسایی، محدودیت مکانی مدارس، جدا کردن مهاجران از دیگر دانش‌آموزان و یا حذف از مدارس به دلیل مشکلات مادی از جمله مشکلات دانش‌آموزان مهاجر افغان در کشور است.
این عضو انجمن‌های دانشجویی افغان‌های مقیم ایران بیان می‌کند: برای حل مشکلات تحصیلی افغانها در ایران با مسئولان صحبت کرده ایم و آنها در پاسخ می‌گویند باید قوانین مهاجرت رعایت شود و به نظر می‌رسد با قانون در این مورد خشک برخورد می‌شود. ما دوست داریم با مهاجران افغان در ایران آرمان‌گرایانه برخورد شود و به چشم بار و دردسر به آنها نگاه نکنند تا این نفرات در بازگشت به افغانستان نقش سفیران ایران در افغانستان را ایفا کنند.
بدیعی خاطرنشان می‌کند: «بهترین راه برای نفوذ فرهنگی و معنوی ایران در افغانستان همین پدیده تحصیل افغانها است. به‌طور مثال اگر در یک دوره پنج ساله ایران ۵۰ الی ۶۰ هزار متخصص در میان افغان‌های مهاجر تربیت کند این افغان‌های شیعه می‌توانند در بازگشت خود به افغانستان تمامی مراکز تخصصی این کشور را در دست بگیرند»
گزارش امروز و روز گذشته بر آن بود تا ضمن بررسی دلایل لزوم تحصیل افغان‌های مهاجر در ایران، پیامی روشنگر برای مسئولان مربوطه در این خصوص باشد. اما بدون شک جمله آغازین این گزارش یعنی آن بخش از بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که می‌فرمایند؛ «هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرینی که به صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل باز بمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند.» خود آشکارترین دستورالعمل برای اجرایی شدن توسط مسئولان است. جایی که رهبر معظم انقلاب همچون گذشته با دیدگاهی روشن نسبت به این موضوع واکنش نشان داده‌اند. با بررسی جوانب مختلف لزوم تحصیل افغان‌های مقیم کشورمان و با توجه به دستور رهبر انقلاب به نظر می‌رسد مسئولان مربوطه این بار باید با عزمی بیشتر نسبت به گذشته در جهت حل مشکلات موجود در این زمینه اقدام کنند.
منبع : تسنیم
