يكي از نتايج شهادت حضرت سيّدالشهداء عليهالسّلام كه همواره مورد استفاده عموم و وسايل تعليم و تربيت و هدايت جامعه به اخلاق فاضله است برنامههائی است كه به عنوان عزاداری و سوگواری و ذكر مصائب آن حضرت در عرض سال اجرا میشود.
كتر رينو (جوزف) مستشرق معروف فرانسوی در كتاب خود «اسلام و مسلمانان» كه به عربی ترجمه شده (الاسلام و المسلمون) شرح مبسوط و عميقي پيرامون فلسفه عزاداری سيّدالشهداء عليهالسّلام و روضه‌خوانی و هيأتهای عزا نگاشته و به فوائد اين مراسم از جنبه سياست و اخلاق و تربيت و كماليات و مركزيتی كه ايران در جامعه شيعه دارد، اشاره كرده و پيشرفت و بقای مذهب شيعه را به خصوص در بعضی نقاط، مثل هند، مربوط به سوگواری سيّدالشهداء دانسته و اظهار نظر كرده كه با حفظ اين مراسم، جمعيت و شوكت و ترقّي شيعه در آينده بيشتر خواهد شد.
اين شرق‌شناس ضمن اشاره به اوقاف و وجوه بسياری كه شيعه در راه برگزاری عزاداری حسينی صرف مينمايد، میگويد: «مذاهب ديگر به قدر شيعه در راه تبليغ و دعوت به دين، بذل مال نميكنند و مصارفي كه شيعه دارد، شايد سه برابر مصارفی باشد كه سائر فرق اسلام در اين راه مینمايند، و اگر يك نفر شيعه در دورترين نقاط هم باشد، به تنهايي اين مراسم را از تشكيل مجلس روضه و انفاق به فقراء و اطعام و غيره اجرا ميكند و در حقيقت به دعوت و تبليغ ميپردازد.»
«منبر و وعظ، خطابه و سخنراني، در تربيت خطبا و وعاظ و گويندگان توانا و پرورش اخلاق عوام و آشنا كردن به علوم معارف، موقعيت خاصي دارد. تمام مسائل در منابر مطرح و مورد بحث واقع ميشود به نوعي كه عوام شيعه از سائر فرق به عقايد و مذهب خود آشناترند و اگر در اقطار عالم نظر كنيم، در هيچ جامعهای مانند شيعه زمينه ترقّي علمي و صناعي و اقتصادي نيست، و فرقه شيعه پيشرفتهترين فرق، و آمادگي آنها براي كسب علوم و صنايع جديده بيشتر است چنانچه تعداد كارگر شيعه به نسبت جمعيت زيادتر است.
شيعه دين خود را با زور شمشير پيش نبرده بلكه با نيروي تبليغ و دعوت پيشرفت كرد، و اهتمام آنها به برگزاري مراسم سوگواري موجب شده كه تقريباً دو ثلث مسلمانان و بلكه جماعاتي از هنود و مجوس و ساير مذاهب نيز با آنها در عزاي حسين شركت كنند.
روي اين اسباب ممكن است بگوئيم جمعيت شيعه در آينده از ساير فرق بيشتر شود، شيعه به وسيله اين مجالس و مراسم كه ديگران هم در آن شركت ميجويند، توانسته است در ملل و اهل مذاهب ديگر نفوذ كند و اصول مذهب خود را به ديگران تبليغ نمايد و اين همان اثري است كه سياستمداران غربي براي پيشرفت دين مسيح با صرف پولهاي بسيار، آرزو ميكنند»
سپس راجع به هيأت ها و پرچم ها و علامات عزا و فوائد آن شرحي مينگارد و تأثير اين شعائر را در اتحاد و زيادتي شوكت و استقلال و اتحاد متذكّر شده و ميگويد: «از اموري طبيعي و فطري كه مؤيد شيعه است اين است كه هركس به طبع و فطرت خود طرفدار مظلوم است و مايل است مظلوم را ياري كند»
اين نويسندگان و مؤلّفان اروپائي هستند كه در كتاب هايشان تفصيل شهادت حسين عليه السلام و اصحابش را مينويسند و مظلوميت آن حضرت و اصحابش و ستمگري و بي رحمي كشندگان آنها را تصديق ميكنند و نام كشندگان حسين را نميبرند مگر با نفرت؛ هيچ چيز نميتواند در جلو اين امور فطري و ادراك وجداني بشر بايستد و مانع از پيشرفت مذهب شيعه شود.
البته شايد كساني باشند كه اهتمام شيعه را به برگزاري اين مراسم و صرف ميليون ها اموال را همه ساله بيفائده و اسراف بشمارند؛ ولي اگر فوائده معنوي اين مراسم و تأثير آن را در تربيت جامعه و تهذيب اخلاق در نظر بگيرند، تصديق ميكنند كه اين برنامهها از بهترين وسايل اصلاح و مكتب هاي تربيت است.
اين مراسم، احياي امر اهل بيت و رمز عالي بقاي مذهب تشيع، و بلكه اسلام است. اگر هزاران ميليون اموال و موقوفات براي ترويج تعليمات اخلاقي و اجتماعي قرار دهند كه كلاس‌هايش در تمام دوران سال برقرار باشد، اين قدر پايدار نمانده و مورد حسن استقبال عموم واقع نمیشود.
ولي حسين عليه السّلام با سرمايه اخلاق و نيت پاك و فداكاري در راه حق، مدرسهاي باز كرد كه بيش از سيزده قرن است، كلاس ها و شعبههاي آن همه ساله روز افزون و در همه جا تشكيل، و نشريات و مطبوعات و شعبات سخنراني آن همواره رو به ازدياد بوده و زن و مرد، در اين كلاس ها شركت نموده و درس حقيقت و فداكاري ميآموزند.
خواندن و شنيدن تاريخ فداكاري و نهضت حسين عليه السّلام و ياران آن حضرت، ايمان را راسخ، اخلاق را نيك و پسنديده، و همّتها را بلند ميسازد.
اين برنامهها كه همه ساله در مساجد و حسينيهها و خانهها اجرا ميشود؛ مبارزه با بيدادگري و كفر و شرك و اعلام پيروزي از هدف حسين عليه السّلام است.
براي ترغيب مردم به فضايل اخلاقي و آزادمنشي يك راه مؤثّر اين است كه نمونههاي عملي به مردم نشان داده شود و تاريخ زندگي افراد ممتاز و نخبه جهان را، براي آنها بگويند.
حكايت و نقل تاريخ چه كسي از تاريخ زندگي حسين عليه السّلام، آموزندهتر و سودمندتر است؟
مجالس ذكر مصيبت آن حضرت بهترين مجالس تبليغي و دعوت به اسلام است. در اين مجالس، معارف قرآن، اصول و فروع دين، تفسير و حديث، تاريخ و سيره پيغمبر و ائمه عليهم السّلام و صحابه، مواعظ، نصايح و راهنمائي هاي اخلاقي و اجتماعي و آئين زندگي از خانهداري تا كشورداري، به مردم آموخته ميشود و جاذبه نام حسين عليه السّلام مردم را ساده و بيريا در اين مجالس تعليم و هدايت و تربيت حاضر ميسازد.
به طور يقين هيچ وسيله ديگري نميتواند اين منظور را تأمين كند، نام حسين مانند مغناطيس همه را جذب ميكند و محبوبيت فوق العاده او طوري است كه همه ميخواهند با او ارتباط داشته و در شمار دوستانش محسوب و در مصيبتش قطره اشكي بريزند.
اين كم نيست كه اگر بخواهيم از مردم براي مصارف خيريه اعانه و كمك بگيريم به دشواري مبلغ، مختصري ميدهند ولي خودشان به نام حسين عليه السّلام اموال بسيار انفاق ميكنند و به اهل استحقاق ميرسانند.
عجب وسيله بزرگي براي اصلاحات و ترقّي و پيشرفت مملكت و هدايت نسل جوان و راهنمائي زن و مرد در دست ما قرار گرفته و از آن به طور شايسته استفاده نميكنيم.
براي راهنمايي و تربيت و ترقّي سطح فكر جامعه و اندرزهاي اخلاقي و اجتماعي چه سازماني ميتوانيم تشكيل بدهيم كه عموم از آن آزادانه استقبال كنند بهتر از سازمان عزاداري حسين عليه السّلام؟!
مردمي كه حسين دارند و براي حسين به سر و سينه ميزنند و گريه ميكنند، بايد در آزادي و عدالت اجتماعي نمونه باشند.
مردمي كه از پيشواي آنها اين جمله جاويد و گران بهاي «لا اَرَی الْمَوْتَ اِلّا سَعادَةً وَلاَ الْحَياةَ مَعَ الظّالِمينِ اِلّا بَرَما» در صفحات تاريخ به يادگار مانده است، نبايد پشتيبان ظالم و يار ستمگر باشند.
مردمي كه يزيد را لعن ميكنند و يكي از مطاعن او را ارتباط و سازش با كفار و خيانت به كشور اسلام ميشمارند، بايد خود از اين روش زشت بركنار باشند.
در زمان ما در شعب مهمّ تبليغي، شعبهاي مهمتر از همين مجالس روضه و تعزيه حضرت حسين عليه السّلام نيست، اگر از آن استفاده كنيم و فوائد و نتائج آن براي تربيت و دعوت به فضايل انساني بسيار و بياندازه است.
در دوره سال اين كلاس هاي اخلاق و دين و علم، همواره مفتوح است و در ماه محرّم و صفر تعداد آن افزايش مييابد به طوري كه كمتر كسي است كه در اين كلاس ها شركت نكند، مخصوصاً در زمان ما با استفاده از وسائل تبليغي جديد بهتر ميتوان از اين وسيله هدايت بهره برداري كرد.
به نظر ما در ايران، افغانستان، پاكستان، هند، عراق، سوريه، لبنان و احسا و قطيف و بحرين و قطر، يمن و مصر و نقاط ديگر كه عزاداري حسين عليه السّلام متداول است، از سائر تأسيسات عام المنفعه و مؤسساتي كه براي خير و صلاح جامعه و عالم كردن مردم به معناي واقعي تأسيس ميشود، مانند تشكيلات حسين عليه السّلام نميتوان استفاده كرد.
باز هم تكرار ميكنم: انصاف اين است كه ما از اين خوان گسترده آن طور كه بايد منتفع نميشويم. يكي از عوامل مهم پيشرفت مذهب تشيع و اسلام در هند به تصديق اهل اطلاع، مجالس عزاداري حسين عليه السّلام است، كه ملل مختلف را تحت تأثير حقيقت و روحانيت آن حضرت قرار داده و به گفته «ماربين» تا چندي پيش جمعيت شيعه در هند انگشت شمار بود ولي اكنون از بركات عزاداري حسين عليه السّلام يكي از جمعيت هاي قابل توجّه هند به شمار ميروند.
پس بايد بگوييم حسين عليه السّلام همان طور كه فداكاري و شهادتش باعث نجات اسلام شد، مجالس روضه و ذكر مصائبش نيز موجب بقاي دين و هدايت جامعه بوده و هست.
نویسنده: حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی
دریافت صفحه با کد QR