در سال‌های گذشته، یکی از اهداف و راهبردهای حیاتی داعش بقا و گسترش در منطقه بوده است و از سوی دیگر بـه دلیل فراهم بودن بسترهای طبیعی برای رشد با استفاده از تبلیغات و فناوری‌های ارتباطی نوین، این گروه تلاش کرده حضور خود را در پاکستان تقویت کند.
شرایط داعش در پاکستان
داعش ولایة خراسان، شاخه ای از گروه تروریستی بین المللی داعش است که در افغانستان و پاکستان فعال است. در واقع در سپتامبر سال ۲۰۱۴، داعش نمایندگانی به پاکستان فرستاد و در اکتبر سال ۲۰۱۴، فرماندهانی از تحریک طالبان پاکستان چون حافظ خان سعید از خرم و خیبر مناطق قبیله‌ای و پیشاور و منطقه هنگو، به ابوبکر بغدادی اعلام وفاداری کردند.
در سال‌های گذشته، یکی از اهداف و راهبردهای حیاتی داعش بقا و گسترش در منطقه بوده است و از سوی دیگر بـه دلیل فراهم بودن بسترهای طبیعی برای رشد با استفاده از تبلیغات و فناوری‌های ارتباطی نوین، داعش تلاش کرده حضور خود را در پاکستان تقویت کند.
در این میان تخمین‌های دقیقی از قدرت عددی داعش در پاکستان وجود ندارد و به ۲۰۰۰-۳۰۰۰ نیروی مستقر در پاکستان اشاره می‌کنند.
در این حال هرچند حتی اکنون نیز حضور داعش در پاکستان کتمان می‌شود، اما نشانه‌هایی از این گروه در شهرهای بزرگ مانند لاهور، وجود داشته و حضور برخی از اقشار تحصیل‌کرده و دانشجو، اعضای قبلی تحریک طالبان پاکستان، لشکر جهنگوی، جماعت‌الحرار، احرارالهند، جنگجویان ازبک و جنگجویان چچنی، جنگجویان آسیای مرکزی همگی نشانه‌هایی از نیروهای داعش در پاکستان هستند.
همزمان در پاکستان با وجود تأکید دولت مبنی بر عدم حضور داعش در این کشور خود داعش ادعا می‌کند بیش از ۱۲ هزار نفر در شمال غرب این کشور، حامی آن هستند. بااین‌حال در ماه‌های گذشته هم درگیری درون جناحی بین فرماندهان ازبکستانی و پاکستانی این گروه دهشت‌افکن برای تصاحب مقام فرماندهی در بین شخصیت‌هایی چون «شیخ اسلم فاروقی» فرمانده سابق طالبان پاکستانی و مخالفت جناح ازبکستانی و برخی نیروهای بومی افغانستانی وجود داشته است.
گرایش گروه‌های افراط‌گرای پاکستان به داعش
در واقع داعش برای سرمایه‌گذاری بر شبکه‌اش در شهرهای پاکستان و جذب گروه‌های دهشت افکن تلاش می‌کند و به نگاه برخی شبکه داعش در پاکستان همچنان با سرعت به رشد خود ادامه می‌دهد. در این شرایط همچنان خطر همراهی بیشتر با داعش در بین مناطق قومی و مذهبی بلوچستان همچنان وجود دارد.
چنانچه بخش‌هایی از گروه تحریک طالبان به‌عنوان مجموعه‌ای متشکل از ۲۷ کنشگر مختلف غیردولتی خشن (از گروه‌های دهشت‌افکن کوچک ۲۰۰-۳۰۰ نفری گرفته تا گروه‌های شورشی بزرگ با استعداد ۵۰۰۰-۷۰۰۰ نفر) در سال‌های گذشته به داعش اعلام وفاداری کرده‌اند.
به‌علاوه ارتباط گروه جندالله پاکستان و گروه‌های کوچک دیگر با داعش در شرایطی است که بنا به سازمان مبارزه با تروریسم پاکستان بیش از ۳۵ گروه دهشت افکن فعال در پاکستان از جمله لشکر جهنگوی ارتباط نزدیکی با داعش دارند.
در این میان با توجه به وجود بیشترین ارتباط عملیات‌های دهشت‌افکن با داعش، لشکر جهنگوی، جیش محمد، لشکر طیبه، سپاه صحابه، تحریک اسلامی القاعده و حزب التحریر در پاکستان تلاش همراهان داعش در مناطق مختلف پاکستان همچنان سبب نگرانی است.
دولت پاکستان و داعش
در چند سال اخیر، مقامات نظامی و رسمی اسلام‌آباد تأکید می‌کردند که داعش حضوری سازمان‌یافته در پاکستان ندارد و حتی اجازه نخواهد داد سایه داعش وارد پاکستان شود. از این دید داعش در پاکستان هیچ نفوذی ندارد و جای نگرانی جدی نیست.
در واقع در یک سال گذشته کم‌اهمیت دانستن حضور تعدادی از عوامل داعش در پاکستان و گاه مواضع متناقض در رابطه با داعش (برخی خطر داعش را بی‌اهمیت و برخی نیز به خطر وخامت اوضاع اشاره کرده‌اند) همچنان ادامه دارد.
از این نگاه هنوز هم وجود داعش در پاکستان تکذیب می‌شود و با وجود اینکه پاکستان نام داعش را به‌عنوان یک گروه تروریست به فهرست گروه‌های دهشت افکن اضافه کرده همچنان به‌نوعی تهدید داعش را به مرزهای دیورند و افغانستان مرتبط می‌دانند. از این دید گروه داعش در افغانستان در حال نیرومندشدن است نه پاکستان.
در بعد دیگری بسیاری در پاکستان معتقدند داعش با حمایت از سوی بازیگران بیرونی در پاکستان حضور دارد. در این چارچوب حتی برخی احزاب ملی پاکستان داعش را مزدور امریکا می‌دانند و برخی نیز در بدنه ارتش به هند بدگمان هستند.
از این نگاه چون فقط مناطق هم‌جوار با کشمیر خط قرمز هند است و تا زمانی که داعش در سین کیانگ چین و یا در داخل پاکستان اقدام کند هند مشکلی با آن ندارد، خطر تقویت داعش از سوی هند در مناطقی چون بلوچستان پاکستان برای ضربه زدن به منافع اقتصادی چین و پاکستان وجود دارد.
تأکید بر نقش مستقیم و غیرمستقیم پاکستان در تقویت داعش
در واقع پاکستان از گذشته دستخوش گروه‌های دهشت افکن برای یارگیری ، جذب و پرورش نیروهای تندرو بوده و سازمان‌های دهشت افکن در گذشته از شرایط بی‌ثبات این کشور بهره برده‌اند و اکنون نیز، این انباشتگی می‌تواند زمینه جذب گسترده نیرو را از سوی داعش فراهم آورد.
دراین‌بین جمعیت ۲۰۰ میلیون نفری، تجهیزات هسته‌ای، نزدیکی به افغانستان و شرایط بد اقتصادی، مکانی جذاب برای داعش و رشد گروهک‌های وابسته به داعش در پاکستان بوده و باوجود شمار زیاد گروه‌های دهشت افکن فعال در پاکستان، جلوگیری از ریشه گرفتن داعش در این کشور بسیار دشوار خواهد بود.
در بعد دیگر گمانه‌هایی در مورد شائبه پشتیبانی سرویس اطلاعاتی پاکستان از داعش موجب توجه دولت و مقامات افغانستان نسبت به نقش مستقیم و غیرمستقیم این کشور در تقویت داعش شده است. از این منظر مقام‌هایی در افغانستان می‌گویند که پاکستان از گروه داعش در افغانستان پشتیبانی مالی می‌کند و اعضای گروه داعش از پاکستان آمده است.
آن‌ها با مقصر خواندن پاکستان و تأیید پشتیبانی اسلام‌آباد گروه داعش در افغانستان را تنها گروهی با دستور پاکستان ارزیابی می‌کنند. به‌علاوه این نگاه بدبینانه وجود دارد که نظامیان پاکستانی هم بدشان نمی‌آید از داعش برای رسیدن به اهداف خود استفاده کنند.
از این منظر نقش مستقیم پاکستان در ترویج داعش در افغانستان نیز مد نظر است. به عبارتی پیامد غیرمستقیم عملیات‌هایی چون «ضرب عضب» و خیبر ارتش پاکستان موجب صدور ناامنی‌های داعشی به افغانستان شده است. در همین راستا اکنون نیز بسیاری در کابل بر این نظرند که اسلام‌آباد و یا تحریک طالبان پاکستان تروریست‌ها را از مرز پاکستان- افغانستان عبور می‌دهند و به‌عنوان داعشی در افغانستان مستقر می‌کند.
ترانزیت داعش به آسیای مرکزی و سین کیانگ از پاکستان
در واقع در سال‌های گذشته ارتباط داعش با حزب اسلامی ترکستان بیشتر شده است و باوجود برخی گمانه‌ها در مورد قطع ارتباط آن‌ها همچنان داعش به دنبال پیوستن عناصر بیشتری از «حزب اسلامی ترکستان» هست.
این امر در شرایطی است که جنبش اسلامی ازبکستان با ظهور داعش به دلیل حضور در مناطق قبیله‌ای پاکستان به این گروه اعلام وفاداری نمود.
به‌علاوه اکنون نیز باوجود تردید در مورد اتحاد حزب اسلامی ازبکستان با طالبان یا داعش، جنگجوهای داعشی که در عراق و سوریه می‌جنگند نیز می‌توانند از طریق ایالت وزیرستان و بلوچستان برای کمک به داعش وارد جنوب افغانستان شوند و یا به سین کیانگ چین، آسیای مرکزی و شمال افغانستان روند.
نتیجه‌گیری
هرچند داعش نتوانسته حضور خود را در پاکستان چون افغانستان پررنگ‌تر نشان دهد، اما همین حضور نیز می‌تواند چالش‌زا باشد. درحالی‌که تا چندی پیش حضور داعش در پاکستان نادیده گرفته می‌شد، اما در حال حاضر این گروه در شهرها حضور یافته شده و حتی ادعا می‌کند پشتیبانی بیش از ۱۲ هزار نفر را در شمال غرب این کشور جذب کرده است.
دراین بین با توجه به شبکه پیچیده حملات فرقه‌ای و مذهبی از شرق تا جنوب کشور در کنار مجموعه‌ای از مدارس تندرو به‌نوعی می‌تواند بستری برای رشد داعش در کشور داشته باشد. بنابراین از نگاه برخی داعش در پاکستان به رشد خود ادامه می‌دهد و خطر بروز داعش در بین گروه‌های تندرو قومی و مذهبی پاکستان نیز وجود دارد.
بنابر این گسترش داعش می‌تواند پیامدهایی چون ایجاد تنش فرقه‌ای، تشدید اختلاف میان پاکستان با همسایگانی چون ایران و افغانستان، چالش بر سر برنامه‌های اقتصادی چین در ایالت بلوچستان، ترانزیت تروریسم به آسیای مرکزی و.. را فراهم‌تر کند.
دراین‌بین باید گفت با توجه به تداوم چالش‌های سیاسی و شکاف‌های اجتماعی، سیاسی، امنیتی پاکستان در کنار ناتوانی دولت مرکزی در سرکوب کامل و همچنین وضعیت کنونی حامیان منطقه‌ای و بین‌المللی، حامیان داخلی داعش کاهش زیادی نخواهند یافت.
نویسنده: فرزاد رمضانی بونش
